Από τον Ιωάννη Καστρινάκη
Συμπληρώνονται φέτος 180 χρόνια από την ανακήρυξη της Αθήνας ως πρωτεύουσας του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους που τότε περιλάμβανε τη Στερεά Ελλάδα, την Πελοπόννησο, την Εύβοια και τα νησιά του Αργοσαρωνικού και των Κυκλάδων. Η απόφαση για την επιλογή της μελλοντικής ελληνικής πρωτεύουσας, κάθε άλλο παρά εύκολη ήταν. Προσωπικότητες της εποχής, πολιτικοί, αλλά και εξειδικευμένοι επιστήμονες (αρχιτέκτονες, πολεοδόμοι κ.α.) πήραν μέρος στη συζήτηση, προσπαθώντας να επηρεάσουν τις εξελίξεις και την τελική απόφαση. Οι πόλεις που προτάθηκαν ήταν, μεταξύ άλλων, η Κόρινθος, τα Μέγαρα, ο Πειραιάς, το Άργος, καθώς και το Ναύπλιο όπου ήταν εκείνη την εποχή η πρωτεύουσα της χώρας. Τελικά, η πλάστιγγα έγειρε προς την Αθήνα, η οποία στις 18 Σεπτεμβρίου του 1834 ανακηρύχθηκε με Βασιλικό Διάταγμα του Βασιλέως Όθωνα σε «Βασιλική καθέδρα και πρωτεύουσα». Οι λόγοι που οδήγησαν στο να πάρει τελικά η Αθήνα το «χρίσμα», έχουν να κάνουν με την ένδοξη ιστορία της ως λίκνο του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και την απόφαση αυτή επηρέασε ο βασιλιάς Λουδοβίκος της Βαυαρίας, πατέρας του Όθωνα, που ήταν γνωστός αρχαιολάτρης.
Η Αθήνα εκείνη την εποχή δεν ήταν παρά ένα μικρό χωριό 8.000-10.000 κατοίκων, απλωμένο γύρω από το βράχο της Ακρόπολης και εκτεινόταν γύρω περίπου από του Ψυρρή έως του Μακρυγιάννη με κέντρο της την περιοχή της Πλάκας. Μια ρημαγμένη από τον πόλεμο κωμόπολη όπου χαλασμένα και ερειπωμένα αρχαία, βυζαντινά και μεσαιωνικά κτίρια βρίσκονταν δίπλα σε φτωχικές καλύβες που ζούσαν οι πάμφτωχοι, τότε, Αθηναίοι. Κάθε άλλο παρά έτοιμη έδειχνε για αναλάβει τον ηγεμονικό ρόλο της πρώτης πόλης του κράτους. Από τα μεγαλύτερα προβλήματα της νέας πρωτεύουσας ήταν η έλλειψη συστήματος ύδρευσης (νερό έπαιρναν από τις πηγές), η ανυπαρξία δημόσιου φωτισμού και συγκοινωνιών καθώς και η παντελής έλλειψη υπηρεσιών ή άλλων κοινωνικών αγαθών.
Την 1η Δεκεμβρίου του ίδιου έτους ο βασιλεύς Όθων εγκαθίσταται στη νέα πρωτεύουσα, στο μέγαρο Κοντοσταύλου, φέρνοντας μαζί του την ακολουθία του όπως και 2000 περίπου διοικητικούς υπαλλήλους, δημόσιους λειτουργούς αλλά και βαυαρούς στρατιώτες που συνωστίζονται στα λίγα υπάρχοντα αθηναϊκά σπίτια. ‘Εκτοτε η Αθήνα θυμίζει το φοίνικα που αναγεννάται μέσα από τη στάχτη του. Με γοργούς ρυθμούς αναδύεται μια νεοκλασική πόλη όπως την οραματίστηκε ο Λουδοβίκος της Βαυαρίας. Σπουδαίοι αρχιτέκτονες όπως ο έλληνας Σταμάτης Κλεάνθης και οι βαυαροί Schubert και Leo von Klenze εκπονούν το πρώτο πολεοδομικό σχέδιο της πόλης με αυστηρή εντολή να μη θιγούν οι αρχαιολογικοί χώροι. Εξαίρετοι αρχιτέκτονες από την Ευρώπη όπως τα αδέρφια Θεόφιλος και Χριστιανός Χάνσεν καθώς και ο Ερνέστος Τσίλερ οικοδομούν και στολίζουν την Αθήνα με λαμπρά κτίρια, εκπληκτικής αρχιτεκτονικής. Η πρωτεύουσα πια οργανώνεται και προοδεύει σταδιακά σε όλους τους τομείς με τη συνδρομή και τη συνεισφορά γενναιόδωρων ευεργετών της Διασποράς που πρέπει και αυτή να επισημανθεί.
Αλλά και ο πληθυσμός της αρχίζει να αυξάνεται ραγδαία. Το 1856 αγγίζει τις 30.000, το 1879 τις 67.000, το 1884 τις 85.000, το 1889 τις 107.000 ενώ το 1896 τη χρονιά που φιλοξενεί τους πρώτους Ολυμπιακούς αγώνες φτάνει στους 129.000 κατοίκους. Στην απογραφή του 1910 οι κάτοικοι είναι 218.000 ενώ το 1921 λίγο πριν την Μικρασιατική καταστροφή φτάνουν τις 293.000 όπου μετά από αυτό το τραγικό γεγονός ξεπερνάει τις 500.000 για να φτάσει τη σημερνή εποχή τα 4 εκατομμύρια κατοίκους.
Με αφορμή την επέτειο των 180 ετών από την επιλογή της Αθήνας ως πρωτεύουσας του ελληνικού κράτους παρουσιάζεται μία συλλογή από διάφορες διαφημιστικές καρτολίνες, περιόδου περί τα τέλη του 19ου αιώνα με αρχές του 20ου όπου τότε είχαν εμφανίσει μεγάλη δημοτικότητα. Πρόκειται για μικρές χρωμολιθόγραφες εικονογραφημένες κάρτες οι οποίες διαφημίζοντας εμπορικά προϊόντα, παραθέτουν την εικόνα όπως και χαρακτηριστικά στοιχεία και πληροφορίες για την πόλη καθώς και για το εργοστάσιο του διαφημιζόμενου προϊόντος, στην πίσω όψη. Αυτές είναι οι ακόλουθες:
Εικόνα 1: CHOCOLAT CARPENTIER (Γαλλική / 10X7 εκ.) Όψη της Αθήνας με την ελληνική σημαία και την εικόνα του βασιλέως Γεωργίου Α’.
Εικόνα 2: CHOCOLAT GUERIN-BOUTRON (Γαλλική / 10,5X6 εκ.) Πανόραμα της Αθήνας και της Ακρόπολης. (Ν.65 από μια σειρά 84 καρτολίνων με θέμα “ O γύρος του κόσμου”)
Εικόνα 3: FABRICATION DE PELLETERIE ET FOURRURES E.A. GORLACHER NANCY (Γαλλική / 11X8 εκ.) Πανόραμα της Αθήνας και της Ακρόπολης με σύνθεση από ιστορικά μνημεία, το ελληνικό εθνόσημο και άνδρα με εθνική ενδυμασία.
Εικόνα 4: CHOCOLAT PUPIER (Γαλλική / 6,5X5 εκ.) Πανόραμα της Αθήνας και της Ακρόπολης. Στην πίσω πλευρά της καρτολίνας αναγράφονται τα εξής: «Η Αθήνα που βρίσκεται στους πρόποδες της Ακρόπολης και εκτείνεται προς τα δυτικά. Τα νέα οικοδομικά τετράγωνα οικοδομημένα βόρεια της Ακρόπολης δε μπορούν να συγκριθούν με την αρχαία πόλη της οποίας τα διάσημα μνημεία επισκέπτονται από μεγάλο αριθμό τουριστών.»
Εικόνα 5: VIANDE LIEBIG (Γαλλική / 11X7,5 εκ.) Πανόραμα της Aκρόπολης με το θέατρο του Ηρώδου του Αττικού και σύνθεση από τρία ελληνικά γραμματόσημα με την κεφαλή του Ερμή καθώς και νεαρή κοπέλα που κρατά τον διαφημιζόμενο ζωμό κρέατος Liebig.
Εικόνα 6: MAISON PAUL MAIREESSE CAMBRAI (Γαλλική / 11X7 εκ.) Το ελληνικό κοινοβούλιο (σημερινό Εθνικό Ιστορικό Μουσείο). Σύνθεση με νεαρή κοπέλα και το άγαλμα της θεάς Αθηνάς.
Εικόνα 7: CHOCOLAT POULAIN (Γαλλική / 7,5X10,5). Η αναχώρηση του ελληνικού στρατού από την Αθήνα κατά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Σύνθεση με την φωτογραφία του βασιλέως Γεωργίου Α’ και τον βασιλικό θυρεό. Σειρά με θέμα “Αρχηγοί του κόσμου” όπου στην πίσω πλευρά αναγράφεται ένα σύντομο ιστορικό του Γεωργίου ως ακολούθως: «O Γεώργιος Α’ του οίκου Ηοlstein-Glucksbourg γεννήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 1845 και ανήλθε στο θρόνο στις 5 Ιουνίου 1863. Από το γάμο του με την Όλγα (1868), κόρη του Μεγάλου δούκα Κωνσταντίνου της Ρωσίας, έχει έξι παιδιά: τον Κωνσταντίνο, νυμφευμένο με τη Σοφία της Πρωσίας, τον Γεώργιο, αρμοστή της Κρήτης, Νικόλαο, νυμφευμένο με την Ελένη της Ρωσίας, Μαρία, νυμφευμένη με το Μεγάλο δούκα Μιχαήλ Μιχαήλοβιτς, Ανδρέα και Χριστόφορο.»
Εικόνα 8: ARISONA COFFEE (Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής / 12,5X8 εκ.) Πανόραμα της Αθήνας. Σύνθεση με την Ακρόπολη, τον Παρθενώνα, τις στήλες Ολυμπίου Διός και τύπους αθηναίων πολιτών. Στην πίσω πλευρά της καρτολίνας αναγράφονται τα εξής: «Στην αρχαιότητα υπήρχαν εννέα πόλεις που διεκδικούσαν το ίδιο όνομα. Το σημαντικότερο μνημείο της πόλης, το πιο φημισμένο για τη φιλοσοφία και τις τέχνες είναι η Ακρόπολη. Στα πρώτα χρόνια δεν υπήρχε λιμάνι. Η ενδοχώρα παρέμεινε μακριά από θαλασσινή απειλή. Η ανάπτυξη της πόλης απαίτησε τη δημιουργία λιμανιού στο Φάληρο που αργότερα μεταφέρθηκε στον Πειραιά. ‘Ενας μεγάλος δρόμος ακολουθώντας τα μεγάλα τείχη των Αθηνών, που δημιουργήθηκαν από το Θεμιστοκλή είναι ακόμα ορατά από το λιμάνι στην άνω πόλη. Ο πρώτος σιδηρόδρομος κατασκευάστηκε το 1869 συνδέοντας τις δύο αυτές περιοχές. Η Ακρόπολη υψώνεται 150 πόδια από την κορυφή του βραχώδη λόφου ενώ τα τείχη έχουν περίμετρο περίπου 1000 πόδια. Το Ολύμπιο είναι ένα από τους μεγαλύτερους ναούς του κόσμου. Από τις 124 κολώνες κορινθιακού ρυθμού μόνο 15 παραμένουν ακόμα. Ο Παρθενώνας χτίστηκε κατά την περίοδο διακυβέρνησης του Περικλή. Οι διαστάσεις του είναι 230 πόδια σε μήκος και 100 πόδια σε πλάτος. Το σκηνικό γύρω από την Αθήνα είναι πολύ όμορφο αλλά οι δρόμοι και οι οικίες είναι φτωχά κατασκευασμένα. Το κύριο σύγχρονο οικοδόμημα είναι το παλάτι του βασιλιά όπου η νότια του πλευρά είναι ιωνικού ρυθμού. Το πανεπιστήμιο είναι ένα υπέροχο κτίριο κατασκευασμένο το 1837 από έναν Δανό αρχιτέκτονα. Έχει πλήθος σπουδαστών και στους καθηγητές συγκαταλέγονται μεγάλα ονόματα αρχαιολόγων της Ευρώπης. Το λιμάνι επισκέπτονται πλοία από όλο τον κόσμο. Πληθυσμός: 107.251»
Εικόνα 9: CHOCOLATS SUCHARD (Γαλλική N.104 / 10X5,5 εκ.) Γενική θέα της Αθήνας. Στην πίσω πλευρά της καρτολίνας αναγράφονται τα εξής: «Αυτό που αποτελεί το πιο ενδιαφέρον χαρακτηριστικό της νέας Αθήνας που είναι οικοδομημένη σε κάποια απόσταση από τα αρχαία ερείπια είναι ο εύκολος προσανατολισμός των μεγάλων οδικών αρτηριών της προς τις φυσικές ομορφιές που την περιβάλλουν. Ο πληθυσμός της αυξάνεται συνεχώς και έχει φτάσει τους 450.000 κατοίκους.»
Εικόνα 10: CHOCOLADE TELL (Γερμανική / 7X11 εκ.) Όψη της Αθήνας και της Ακρόπολης. Σύνθεση με ελληνικό βασιλικό θυρεό, δύο ωρολόγια και άντρα με εθνική ενδυμασία κρατώντας ελληνική σημαία. Στην πίσω πλευρά της καρτολίνας αναγράφονται τα εξής: «Η Αθήνα, πρωτεύουσα του βασιλείου της Ελλάδος, κατέχει ακόμα από την αρχαιότητα υψηλό και αναπτυσσόμενο πολιτισμό. Σε αυτήν ανήκουν τα ερείπια της Ακρόπολης που υψώνεται σε βράχο. Η σημερινή πόλη είναι εντελώς μοντέρνα και έχει ανεπτυγμένο οδικό δίκτυο.»
Εικόνα 11: PALMIN ΣΕΡΒΙΤΣΙΟ ΦΑΓΗΤΟΥ DR. SCHLINCK (Γερμανική / 9X7 εκ.) Πανόραμα της Αθήνας και της Ακρόπολης. Στην πίσω πλευρά της καρτολίνας αναγράφονται τα εξής: «Μεταξύ των ερειπίων της παλιάς Αθήνας δημιουργείται η σημερινή πόλη. Αλλά αυτή δε βρίσκεται πια στο ψηλό κάστρο της Ακρόπολης αλλά εκτείνεται πλέον πολύ περισσότερο. Η Ακρόπολη υψώνεται 100 μέτρα πάνω από την πόλη όπου από κάτω της βρίσκονται τα ερείπια της. Αυτά τα ευρήματα κάνουν στον επισκέπτη εξαιρετική εντύπωση. Στη νότια πλευρά στέκεται ο Παρθενώνας, ο ναός της Αθηνάς, που χτίστηκε τον 5ο αιώνα π.Χ. από τον Περικλή, εξολοκλήρου από μάρμαρο. Η πύλη εισόδου βρίσκεται στη δυτική πλευρά του βράχου. Αυτή ενέπνευσε τον κατασκευαστή της πύλης του Βραδεμβούργου στο Βερολίνο ως πρότυπο.»
Εικόνα 12: ABDULLA (Γερμανική / 4,5X6,5 εκ.) Θυρεός δήμου Αθηναίων με το κεφάλι της θεάς Αθηνάς και λεζάντα: “Αθήνα πρωτεύουσα Ελλάδος. Πληθυσμός: 500.000”. (Νο 32 από σειρά 150 καρτολίνων με θέμα “Οικόσημα χωρών και πόλεων”.)
Εικόνα 13: WILLS CIGARETTES (Αγγλική / 4X6,5 εκ.) Θυρεός Αθήνας με το κεφάλι της θεάς Αθηνάς από τη σειρά “Οικόσημα πόλεων”.
Share On Facebook
Tweet It
