Το 1912 ήταν η χρονιά που μας έφερε πιο κοντά στην πραγματοποίηση της Μεγάλης Ιδέας. Ο ελληνικός στόλος έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο στη νικηφόρο έκβαση του Βαλκανικού πολέμου και ο «Αβέρωφ» είχε φράξει τα Στενά και εξεμηδένισε τα θωρηκτά των Τούρκων.
Ο πρώτος Βαλκανικός πόλεμος κηρύχθηκε τον Οκτώβριο του 1912. Ήταν ο πόλεμος κατά της Τουρκίας. Η Ελλάς, η Σερβία, το Μαυροβούνιο και η Βουλγαρία είχαν συμμαχήσει για να απελευθερώσουν από την Τουρκία τους υποδούλους λαούς. Αλλά η Τουρκία δεν ήταν τότε μια μικρή δύναμις. Ήταν μία μεγάλη χώρα. Είχε ένα πολύ ισχυρό στόλο και μεγάλο στρατό και πολλές εφεδρείες στη Μικρά Ασία. Το στρατηγικό θεώρημα ήταν : Πως θα εμποδίζετο η Τουρκία να μεταφέρει γρήγορα εφεδρείες δια του Αιγαίου στην Μακεδονία και πως δεν θα δυσκολευόταν η Ελλάς να κινεί γρήγορα τον στρατό της δια θαλάσσης. Αν η Τουρκία θα μπορούσε να κινήσει δια θαλάσσης τις εφεδρείες της και αν θα μπορούσε να εμποδίσει τις δια θαλάσσης κινήσεις των Ελλήνων τότε και για τους Βαλκανικούς συμμάχους και ιδίως για μας τους Έλληνες ο πόλεμος θα ήταν χαμένος. Άρα : έπρεπε να εμποδίσουμε τον στόλο του Σουλτάνου από το να κινηθεί στο Αιγαίο για να προστατεύσει τις τουρκικές μεταφορές και να εμποδίσει τις δικές μας. Αυτήν την δουλειά έπρεπε να την κάνει ο ελληνικός στόλος. Θα πετύχαινε αν έκλεινε τους Τούρκους ναύτες μέσα στα Δαρδανέλλια. Ο ελληνικός λαός πίστευε πως έτσι θα γίνει και τραγουδούσε αισιόδοξα :
«Είμαι ο να – ναύτης του Αιγαίου
κρεβάτι έχω τα βαθιά νερά
και για την εν – ένδοξη πατρίδα
ειμ΄ όλος φλόγα και καρδιά».
Ναύτες της εποχής που έγινε η ναυμαχία της Έλλης.
Ο Στόλος μας ονομαζόταν : «Στόλος του Αιγαίου». Ναυαρχίς του ο «Γεώργιος Αβέρωφ». Ναύαρχός του ο Παύλος Κουντουριώτης. Μαζί με τα άλλα καράβια(1) είχε σταθεί στο Μούδρο (Λήμνο), έξω από τα Δαρδανέλλια για να εμποδίσει τους Τούρκους να βγουν στο Αιγαίο. Πίσω του προς τα γαλανά νερά είχε αφήσει την μικρούλα Ελλάδα της Μελούνας(2), το πνεύμα της Σαλαμίνος και την καρδιά του Είκοσι Ένα. Και το πανελλήνιον κρατούσε την αναπνοή του. Σαν σήμερα 3 Δεκεμβρίου ένας αυτόπτης έγραφε :
«Η θάλασσα ήτο γαληνιαία και ο καιρός εύδιος. Περί ώραν 8ην υπό την αραιάν πρωινήν αχλύν ώφθησαν πλοίαν εκπνέοντα από τα Στενά…. Περί ώραν 8:20΄ ενεφανίσθησαν και τα τέσσερα θωρηκτά του τουρκικού στόλου….Προηγείτο η ναυαρχίς «Χαϊρεδδίν Βαρβαρόσσας….»
Ήτο η ώρα της Ελλάδος, η ώρα του Αιγαίου. Ο Παύλος Κουντουριώτης είχε όλα τα πλοία σε παριπολία στην ευρύτερη περιχή γιατί πίστευε ότι η πρόσφατη δραστηριότητα τουρκικών σκαφών στην είσοδο των Δαρδανελλίων θα ακολουθείτο από έξοδο ολοκλήρου του τουρκικού στόλου. Όντως στις 8.20΄εντοπίζεται ο τουρκικός στόλος εξερχόμενος από τα Στενά. Η πείσμων περιπολία του Ναυάρχου δικαιώνεται, την 8.55 π.μ. καλεί τα αντιτορπικικά να συνταχθούν μαζί με τη θωρηκτή μοίρα, στην οποία πρωτόπλους είναι ο «Γεώργιος Αβέρωφ» και αφού κρεμάσει στο στήθος του το Σταυρό του Παναγίου Τάφου, εκπέμπει το ακόλουθο «Σήμα Ιστορία» του Ναυτικού μας :
«Με την βοήθεια του Θεού και τας ευχάς του Βασιλέως μας
πλέω μεθ΄ορμής ακαθέκτου και με την πεποίθησιν
ΕΙΣ ΤΗΝ ΝΙΚΗΝ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΕΧΘΡΩΝ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ».
Πρόκειται για ένα εμπνευσμένο σήμα που θυμίζει διατύπωση σηματολογίου του 1821. Η ανάγνωσή του προκαλεί φρενίτιδα ενθουσιασμού. Με το σήμα αυτό κερδήθηκε η μάχη….
Την 09.00΄ οι δύο στόλοι κινούνται προς Βορρά με παράλληλες συγκλίνουσες πορείες σε γραμμή παραγωγής τα θωρηκτά, σε απόσταση περίπου 17.000 μέτρων μεταξύ τους. Την 09.22΄ξεκινάει το πυρ από την τουρκική ναυαρχίδα σε μια απόσταση περίπου 12.000 μέτρων. Ο ελληνικός στόλος απαντάει την 09.23΄και μολονότι ο ήλιος τυφλώνει τους Έλληνες πυροβολητές εν τούτοις το πυρ των ελληνικών πλοίων φαίνεται ευστοχότερο των τουρκικών. Όταν η απόσταση φτάνει στα 9.500 μέτρα περί ώρα 09.35΄, ο Κουντουριώτης υψώνει το διεθνές σήμα «Ζ» που σημαίνει ότι καθιστά την κίνησή του ανεξάρτητη και αυξάνει ταχύτητα με πορεία προς τον εχθρό κατάλληλη ώστε να επιτύχει τη διασταύρωση του «Τ».
Ο παραπάνω ελιγμός ονομάζεται «Διασταύρωση του Ταυ» και χρησιμοποιήθηκε στη ναυμαχία της Τσουσίμα από τα ιαπωνικά θωρηκτά εναντίον των Ρώσων και στηρίζεται στην ιδέα ότι τα πλοία του γαλάζιου στόλου μπορούν να βάλουν με όλα τα πυροβόλα τους από την πλώρη μέχρι την πρύμνη, ενώ ο κόκκινος στόλος μόνο με αυτά της πλώρης.
Ο ίδιος ο Κουντουριώτης αργότερα θα διηγηθεί στον υπασπιστή του ναύαρχο Φωκά: «Είδα εκείνη την ώρα σαν όραμα επάνω στους δύο κάβους των στενών τον πάππο μου και τον Μιαούλη να μου κάμουν σήμα και να με καλούν».
Όλα τα τουρκικά πλοία εκείνη την ώρα βάλλουν κατά του «Γεώργιος Αβέρωφ » εν τούτοις αυτός προχωρεί με ταχύτητα 20 κόμβων μέσα σε καπνούς και πίδακες νερού, η ψυχή του ναυάρχου έχει ενσωματωθεί στο πλοίο και το οδηγεί προς την δόξα. Με την συγκλίνουσα πορεία ο «Γεώργιος Αβέρωφ» φτάνει στα 4.600 μέτρα περί τις 09.55΄και ο εχθρός, καμπτόμενος κυρίως ηθικά, αλλά έχοντας δεχθεί και χτυπήματα, στρέφει δεξιά και φεύγει προς τα Στενά. Εκείνη την ώρα ο «Γεώργιος Αβέρωφ» στρέφει και αυτός δεξιά και καταδιώκει τον υποχωρούντα τουρκικό στόλο. Τα 3 παλαιά ελληνικά θωρηκτά διοικούμενα από το μοίραρχό τους πλοίαρχο Π. Γκίνη εφόσον ο Κουντουριώτης είχε υψώσει το Ζ στο χρονικό εκείνο σημείο (09.55π.μ.) στρέφουν αριστερά, με αποτέλεσμα να ανοίξει η απόσταση μεταξύ αυτών και του υποχωρούντος τουρκικού στόλου. Ο ελιγμός αυτός του μοιράρχου θα επικριθεί από αρκετούς αξιωματικούς και θα αποτελέσει σημείο τριβής μεταξύ αυτού και του Κουντουριώτη μεταπολεμικά. Ο «Γεώργιος Αβέρωφ» μόνος του ουσιαστικά συνεχίζει την καταδίωξη και φτάνει μέχρι αποστάσεως 2.850 μέτρων από τα τουρκικά πλοία, παρότι παρουσιάζεται επανειλημμένα αφλογιστία στα πυροβόλα του και μειώνεται δραστικά η ταχυβολία του και παρότι τώρα βάλλεται από τα πυροβολεία της ξηράς. Περί τις 10.25′ ο Κουντουριώτης αποφασίζει να σταματήσει την καταδίωξη, η ναυμαχία διακόπτεται και τα τουρκικά πλοία εισέρχονται στα Δαρδανέλλια. Οι απώλειες από ελληνικής πλευράς είναι ασήμαντες (ένας νεκρός και τρεις τραυματίες εκ των οποίων ο ένας θα αποβιώσει εξαιτίας των τραυμάτων του). Οι τουρκικές απώλειες θεωρούνται πολύ μεγαλύτερες αλλά όχι καθοριστικές.
Μετά το τέλος της Ναυμαχίας της Έλλης ασκήθηκε κριτική στον Ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη διότι θεωρήθηκε ότι διακινδύνευσε υπέρμετρα το «Γεώργιος Αβέρωφ» θέτοντάς το υπό το πυρ των επάκτιων πυροβολείων. Χαρακτηριστικό είναι το απόρρητο προσωπικό τηλεγράφημα που του απέστειλε ο βασιλέας Γεώργιος το οποίο μεταξύ άλλων γράφει:
«Έχω καθήκον να σου συστήσω σύνεσιν και φρόνησιν. Προς Θεού σε παρακαλώ μην είσαι νευρικός (…..) δεν επιτρέπεται εις τόσον άξιον αρχηγόν και Ναύαρχον να εκθέτει πλέον του δέοντος την ζωήν του, των ανδρών του και την ύπαρξιν των πλοίων μας. Θέλεις λογαριάζει δε τι θα γίνει η φιλτάτη Ελλάς εάν καταστραφούν τα πλοία (…) Ζήτω ο άξιος ναύαρχος του στόλου μας Κουντουριώτης.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ»
Σε απάντηση αυτών των επικρίσεων/συστάσεων ο Ναύαρχος πολύ αργότερα θα πει:
«Τα πολεμικά πλοία δεν είναι δια στολισμόν. Η ιστορία διδάσκει, ότι ουδέν έθνος δύναται να θαλασσοκρατή, εφ΄όσον δεν θεωρεί τα πολεμικά πλοία προωρισμένα να κινδυνεύουν και εν ανάγκη να καταστραφούν».
Με την νικηφόρο ναυμαχία της Έλλης κερδήθηκε ο πόλεμος, διότι το Αιγαίο έγινε ελληνική λίμνη και για τους Τούρκους απαγορευμένη θάλασσα.
(1) Τα άλλα πλοία που έλαβαν μέρος στην ναυμαχία της Έλλης ήσαν: τα θωρηκτά Ύδρα, Σπέτσες, Ψαρά και τα αντιτορπιλλικά Αετός, Ιέραξ, Λέων και Πάνθηρ.
(2) Η Μελούνα είναι ελληνική αυχενική κορυφογραμμή και συγχρόνως διάβαση στις ΝΔ. προσβάσεις του κάτω Ολύμπου με υψόμετρο 540μ. που σχηματίζεται από τον ορεινό όγκο του Μενεξέ ( 868μ.) προς Β. και του υψώματος Χασάν Μελούνα (563μ.) προς Ν. Από τον αυχένα αυτό επικοινωνεί η πεδιάδα της Ελασσόνας με την πεδιάδα του Πηνειού ποταμού. Η διάβαση της Μελούνας βρίσκεται σε απόσταση 17 περίπου χλμ. από τον Τύρναβο.
Η οριογραμμή της Μελούνας ως σύνορο του Ελληνικού Βασιλείου με την Οθωμανική Αυτοκρατορία μετά την αποτυχημένη εξόρμηση του 1897, στοίχειωσε το Ελληνικό κράτος ως συνώνυμο της εθνικής μιζέριας και ταπείνωσης μιας μικρής χώρας.
Βιβλιογραφία:1) Α. Αντωνακάκη «ΑΒΕΡΩΦ»
2)1912-2012 ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΝΑΥΤΙΚΗ
ΕΠΟΠΟΙΙΑ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ
Γενικό Επιτελείο Ναυτικού
Share On Facebook
Tweet It
