Το πρωί της 21ης Φεβρουαρίου 1964, σε αίθουσα των ανακτόρων του Τατοΐου, που είχε μετατραπεί σε χειρουργείο, ο βασιλιάς Παύλος θα υποβληθεί σε μια δύσκολη χειρουργική επέμβαση, προκειμένου, σύμφωνα με τα ιατρικά ανακοινωθέντα της εποχής, να θεραπευθεί από ″στένωση του πυλωρού, συνεπεία γαστρικού έλκους″, ασθένεια που τον βασάνιζε τον τελευταίο χρόνο. Με επιθυμία της βασίλισσας Φρειδερίκης, ο βασιλιάς δεν πήγε ούτε στο εξωτερικό για να εγχειριστεί, ούτε στον Ευαγγελισμό. Τα ιατρικά όργανα και ο απαραίτητος εξοπλισμός μεταφέρθηκαν από τον Ευαγγελισμό στα ανάκτορα την προηγούμενη ημέρα.
Κείμενο: Ανδρέας Μέγκος
Την δύσκολη αυτή επέμβαση θα αναλάβουν κορυφαίες μορφές της ελληνικής χειρουργικής της εποχής, όπως ο Αλέκος Μάνος, καθηγητής και προσωπικός γιατρός του βασιλιά, ο Θωμάς Δοξιάδης και ο Νίκος Τσαμπούλας, συνεπικουρούμενοι από δύο Άγγλους χειρουργούς, που ήρθαν στην Αθήνα για τον σκοπό αυτό, τους Στάνφορντ Καίην, αρχιχειρούργο του νοσοκομείου Γουέστμινστερ και Εντουαρντ Μουίρ, χειρούργο της βρετανικής βασιλικής οικογένειας.
Η χειρουργική επέμβαση του βασιλιά, είχε προγραμματιστεί, αρχικά, για τις αρχές Φεβρουαρίου, όμως λόγω των επικείμενων Γενικών Εκλογών στις 16 Φεβρουαρίου, αποφασίστηκε από το παλάτι να αναβληθεί για μετά τη διεξαγωγή τους. Τις εκλογές αυτές κέρδισε η Ένωση Κέντρου, του Γεωργίου Παπανδρέου. Η αλήθεια βέβαια είναι ότι ο Παύλος δεν έπασχε από απλό, καλοήθες έλκος του στομάχου, όπως είχε διαγνωστεί αρχικά, αλλά από καρκίνο του στομάχου και μάλιστα σε αρκετά προχωρημένο στάδιο. Η διάγνωση της επάρατου νόσου έγινε στα τέλη Ιανουαρίου, ύστερα από γενικό ακτινολογικό έλεγχο που πραγματοποιήθηκε στο νοσοκομείο Ευαγγελισμός όπου εισήχθη ο βασιλιάς. Ο Παύλος δεν γνώριζε για την ασθένεια του και οι συσκέψεις των γιατρών, με την παρουσία του διαδόχου Κωνσταντίνου και της βασίλισσας Φρειδερίκης, γίνονταν χωρίς να τις αντιληφθεί. Η πολιτική κατάσταση ήταν αναμφίβολα λεπτή και η αποκάλυψη της πραγματικότητας σχετικά με την υγεία του ανώτατου άρχοντα θα μπορούσε να προκαλέσει ακόμα και αναβολή των εκλογών με συνέπεια πολιτική αναταραχή. Στο μεταξύ, για να απαλύνουν τους πόνους, οι γιατροί του χορηγούσαν μεγάλες δόσεις κορτιζόνης. Ο Παύλος άρχισε να νιώθει καλύτερα και τα ιατρικά ανακοινωθέντα μιλούσαν για σταθερή βελτίωση της κατάστασης της υγείας του.
Στις 13 Φεβρουαρίου, τρεις ημέρες πριν τις εκλογές, ο Παύλος πρότεινε στην οικογένεια του να πάνε μια βόλτα με το αυτοκίνητο, και ξεκίνησαν από το Τατόι με προορισμό την Καστέλλα. Συνοδευόμενος από τον γιο του Κωνσταντίνο, τη βασίλισσα Φρειδερίκη και την αδελφή του πριγκίπισσα Ελένη, έφθασαν μέσω των κεντρικών οδών της Αθήνας, στην Καστέλλα, για να δει τη θάλασσα, που είχε επιθυμήσει. Ωστόσο, αυτή η βόλτα, η τελευταία του Παύλου, είχε και μια ακόμη πρόθεση, να δει ο λαός ότι ο βασιλιάς είναι καλά. Οι φήμες για την επιδείνωση της υγείας του οργίαζαν και ο ίδιος ήθελε να τους καθησυχάσει.
Δυο ημέρες πριν το χειρουργείο, την Τετάρτη 19 Φεβρουαρίου, ο βασιλιάς είχε ορκίσει την κυβέρνηση Ενώσεως Κέντρου και πραγματικά απ′ ότι φαίνεται, το κατάφερε με μεγάλη δυσκολία, αφού ήταν και φαινόταν πολύ άρρωστος. Σύμφωνα με μαρτυρία του βασιλιά Κωνσταντίνου, ο Παύλος με μεγάλες προσπάθειες κατόρθωσε να σηκωθεί από το κρεβάτι του και να βαδίσει ντυμένος με τη μεγάλη στολή του στρατάρχη τα λίγα μέτρα ως την αίθουσα υποδοχής των ανακτόρων του Τατοΐου, όπου θα γινόταν η ορκωμοσία. Ο ίδιος είχε τοποθετηθεί, διακριτικά, μπροστά από τον βασιλιά Παύλο, ώστε να μην φαίνεται ότι ακουμπούσε στο πιάνο που υπήρχε στην αίθουσα για να κρατηθεί λόγω των αφόρητων πόνων. Ύστερα, ο βασιλιάς, έδωσε το χέρι του στον πρωθυπουργό για να τον συγχαρεί, χαιρέτησε τους υπουργούς με μία κλίση της κεφαλής και έφυγε χωρίς να περιμένει να υπογραφούν τα πρακτικά της ορκωμοσίας λέγοντας, με αδύναμη φωνή, ότι θα βρίσκεται στη διάθεση του Γεωργίου Παπανδρέου οποιαδήποτε στιγμή τον χρειαστεί. Η ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης ήταν η τελευταία για τον βασιλιά Παύλο. Αργότερα την ίδια μέρα ο νέος πρωθυπουργός ενημερώθηκε από τον διάδοχο Κωνσταντίνο για τη βασιλική ασθένεια και την ανάγκη εγχείρισης. Την Πέμπτη, εκδόθηκε ανακοινωθέν για την επικείμενη εγχείριση του βασιλιά, και Βασιλικό Διάταμα για την ανάληψη καθηκόντων αντιβασιλέα από τον διάδοχο Κωνσταντίνο.
Η χειρουργική επέμβαση ξεκίνησε το πρωί της Παρασκευής στις 09:30 και ολοκληρώθηκε στις 14:00. Οι γιατροί διαπιστώνουν ότι οι όγκοι έχουν κάνει μετάσταση σε όλη σχεδόν την επιφάνεια του στομάχου και αφαιρούν τα τρία τέταρτα του. Οι προβλέψεις είναι δυσοίωνες και οι ελπίδες μηδενικές. Ο Αλ. Μάνος ενημέρωσε την βασιλική οικογένεια για το αναμενόμενο, πλέον, μοιραίο που θα επακολουθούσε σε σύντομο χρονικό διάστημα. Όπως συμβαίνει συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις, ακόμα και σήμερα παρά την τεράστια εξέλιξη της χειρουργικής και της αναισθησιολογίας, η εγχείρηση δεν πήγε καλά. Ο παρατεταμένος κλινοστατισμός είχε σαν αποτέλεσμα ο βασιλιάς να υποστεί θρομβοφλεβίτιδα του δεξιού κάτω άκρου, πνευμονική εμβολή και στη συνέχεια όπως είναι λογικό, νεφρική ανεπάρκεια με ολιγουρία, γεγονός που τον οδήγησε σε ουραιμικό κώμα. Ήδη από τις επόμενες ημέρες, όλα έδειχναν ότι ο βασιλιάς Παύλος μέτραγε πλέον ώρες ζωής, μιας που η κατάστασή του θα μπορούσε να περιγραφεί με τη σύγχρονη ορολογία ως «πολυοργανική ανεπάρκεια», κατάσταση που τις περισσότερες φορές είναι μη αναστρέψιμη.
Η θρομβωτική διάθεση και η πνευμονική εμβολή που ήταν συνέπειά της, αντιμετωπίστηκε με αντιπηκτικά φάρμακα που ήρθαν από τη Γερμανία με ειδική πτήση επί τούτου. Από έγκυρες πληροφορίες, ο Παύλος θα πρέπει να ήταν ο πρώτος Έλληνας που υποβλήθηκε ποτέ στην ιστορία της ελληνικής θεραπευτικής σε αντιπηκτική αγωγή με κλασική ηπαρίνη, που μόλις εκείνη την εποχή είχε αρχίσει να διαδίδεται για τη μετεγχειρητική προφύλαξη από την θρόμβωση των ακινητοποιημένων ασθενών.
Το βράδυ της 2ης Μαρτίου, και ενώ η κατάσταση φαινόταν δραματική μετά και την πνευμονική εμβολή που υπέστη ο βασιλιάς την προηγούμενη ημέρα , εκδίδεται επίσημη ανακοίνωση από το Τατόι, κατά την οποία:
«Ο Διάδοχος Αντιβασιλεύς, απεδέχθη ευγνωμόνως την προσφοράν του Ιερού Ιδρύματος της Ευαγγελιστρίας της Τήνου, όπως η Ιερά Εικόνα της Παναγίας μεταφερθή εις τα Ανάκτορα του Τατοΐου, προς επίσκεψιν, ίασιν και θεραπείαν του ασθενούντος Βασιλέα».
Αναμφισβήτητα και πρέπει να το τονίσουμε αυτό, το ελληνικό κράτος, επέδειξε στο συγκεκριμένο ζήτημα απίστευτη και ασυνήθιστη αποτελεσματικότητα και άκρως εντυπωσιακό συντονισμό στις απαιτούμενες ενέργειες. Με κυβερνητική διαταγή, το αντιτορπιλικό «Σφενδόνη», εγκαταλείπει τη ναυτική πολεμική άσκηση, κάπου στα νερά του Αιγαίου και σπεύδει με ταχύτητα στην Τήνο, όπου παρέλαβε την εικόνα της Παναγίας και κατέπλευσε στο λιμάνι του Πειραιά την 1η πρωινή της 3ης Μαρτίου. Στη νηοδόχη της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων την εικόνα υποδέχονται ο διάδοχος Κωνσταντίνος, ο πρωθυπουργός, ο αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος, ο αρχηγός του ΓΕΝ, ο επικεφαλής του βασιλικού στρατιωτικού οίκου, στρατηγός Δόβας, υπουργοί, βουλευτές και πλήθος κόσμος.
Ο ηγούμενος της μονής Ευαγγελιστρίας παραδίδει την εικόνα με τελετουργική μεγαλοπρέπεια στον αρχιεπίσκοπο και αυτός με τη σειρά του στον διάδοχο Κωνσταντίνο, ο οποίος, εμφανώς συγκινημένος, προσκύνησε την ιερή εικόνα και αμέσως την επιβίβασε στο αυτοκίνητο του, με προορισμό το Τατόι. Φθάνοντας στο Τατόι, ο Κωνσταντίνος πηγαίνει γραμμή στο δωμάτιο όπου είναι ξαπλωμένος ο βασιλιάς. Στο αντίκρισμα του εικονίσματος, ο Παύλος επιστράτευσε όλες του τις δυνάμεις και ανασηκώθηκε ώστε να κάνει τον σταυρό του. Σε όλη του την ζωή ήταν όχι μόνο τυπικά, αλλά και ουσιαστικά ορθόδοξος χριστιανός. Η εικόνα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου παρέμεινε στο προσκέφαλο του βασιλιά μέχρι τον θάνατο του.
Την Τετάρτη, 04 Μαρτίου και ώρα 20:30, εκδόθηκε ιατρικό ανακοινωθέν. Όπως αναφέρει, ο προσωπικός γιατρός του βασιλιά, Θ. Δοξιάδης, προς τον αρχηγό του γραφείου του βασιλιά, Χοϊδά: «η διάθεσις της Α.Μ. του Βασιλέως εξακολουθεί να είναι καλή. Ο Άναξ έχει πλήρη διαύγειαν και είναι ηρεμότατος.» Το πρωί της Πέμπτης, το νέο ιατρικό ανακοινωθέν, παρουσίαζε ανάλογη εικόνα της κατάστασης του βασιλιά, όπως ήταν και την προηγούμενη ημέρα, και ανέφερε ότι ο Παύλος αναπαυόταν ήρεμος χωρίς πόνους ή άλλες ενοχλήσεις, η οικογένεια του παρέμενε πάντα στο πλευρό του, ο βασιλιάς ήταν ευδιάθετος και συνομιλούσε με τα μέλη της βασιλικής οικογένειας, και τέλος, ότι πέραν της συνεχιζόμενης παρακολούθησης από τους θεράποντες γιατρούς, ειδικοί γιατροί ενεργούσαν εργαστηριακές εξετάσεις δυο και τρεις φορές τη μέρα. Επίσης σημείωνε πως διαψεύδεται η είδηση ότι ο βασιλιάς υπέστη και νέο εμβολικό επεισόδιο το προηγούμενο βράδυ.
Το πρώτο ιατρικό ανακοινωθέν την Πέμπτη 05 Μαρτίου επισήμαινε ότι δεν σημειώθηκε «ουδεμία μεταβολή εις την κατάστασιν του Βασιλέως». Το μεσημέρι τελέστηκε στο βασιλικό παρεκκλήσι του Τατοΐου Θεία λειτουργία από τον πρωθιερέα των ανακτόρων Ιερώνυμο, υπέρ αποκαταστάσεως της υγείας του βασιλιά, και στη συνέχεια όλα τα μέλη της βασιλικής οικογένειας μετέλαβαν τη Θεία Κοινωνία. Μετά το τέλος της λειτουργίας, μετέβησαν στα ανάκτορα για να μεταλάβει τα άχραντα Μυστήρια και ο βασιλιάς Παύλος, που δεν μπόρεσε να παραστεί στη Θεία λειτουργία. Ακολουθούν ώρες αγωνίας και πόνου για την βασιλική οικογένεια και τον βαριά άρρωστο Παύλο, έως το τέλος του, την επόμενη ημέρα.
Στο επόμενο άρθρο μας, στις 06 Μαρτίου, θα αναφερθούμε στις τελευταίες ώρες του βασιλιά Παύλου μέσα και από την συγκλονιστική προσωπική μαρτυρία του στενότερου φίλου και συνεργάτη του, ο οποίος ήταν παρών την ημέρα εκείνη, και επίσης στις πρώτες ημέρες του νέου βασιλιά Κωνσταντίνου Β′ στο θρόνο της Ελλάδος.
Πηγές:
– Επίσημη ιστοσελίδα Ελληνικής Βασιλικής Οικογένειας
– No Ordinary Crown (Stelio Hourmouzios)
– Μέτρον Κατανοήσεως (Βασίλισσας Φρειδερίκης)
– Ιστορικό ντοκιμαντέρ: Παύλος. Ένας Ασυνήθιστος Βασιλιάς
– Εφημερίδες εποχής
Share On Facebook
Tweet It
