Ο έφιππος ανδριάντας του βασιλιά Κωνσταντίνου Α′ στην Θεσσαλονίκη

Φθάνοντας σήμερα στην Θεσσαλονίκη βρέθηκα σε μια από τις πιο πολυσύχναστες πλατείες της πόλης, την πλατεία Δημοκρατίας που βρίσκεται στη δυτική είσοδο του Δήμου Θεσσαλονίκης, και στους περισσότερους είναι γνωστή ως Πλατεία Βαρδαρίου. Βέβαια η συγκεκριμένη πλατεία και ιδιαίτερα με τα έργα του Μετρό, κάθε άλλο παρά σαν μια σύγχρονη πλατεία μοιάζει.

Επιμέλεια: Ανδρέας Μέγκος

Στη μια πλευρά της πλατείας Δημοκρατίας ανάμεσα στα εργοτάξια του Μετρό, και κάτω από μερικά ψηλά δέντρα βρίσκεται ένα μαρμάρινο άγαλμα έφιππου αξιωματικού του στρατού, που είναι τοποθετημένο σε ένα ιδιαίτερα υψηλό βάθρο. Πλησιάζοντας ο περαστικός θα διαπιστώσει πως είναι ο ανδριάντας του Αρχιστράτηγου του Ελληνικού Στρατού κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, και μετέπειτα βασιλιά της Ελλάδος, Κωνσταντίνου Α′.

Πρόκειται για μια δημιουργία του γλύπτη Γεωργίου Δημητριάδη του Αθηναίου. Τοποθετήθηκε το 1940 λίγο πριν την έναρξη του ελληνοιταλικού πολέμου. Τόσο ο έφιππος ανδριάντας όσο και το έργο είναι κατασκευασμένα από μάρμαρο. Επίσης, είναι ο μοναδικός από μάρμαρο έφιππος ανδριάντας στην Ελλάδα. Ο καλλιτέχνης φαντάστηκε τον Κωνσταντίνο την στιγμή της εισόδου στην πόλη της Θεσσαλονίκης το 1912 ως απελευθερωτής.

Ο Κωνσταντίνος είναι ντυμένος με στρατιωτική στολή. Στο δεξί του χέρι κρατά τη στραταρχική ράβδο ενώ με το αριστερό κρατά τα γκέμια του αλόγου. Στη σέλα του υπάρχει καρφιτσωμένος ο Αστέρας του Τάγματος του Σωτήρος από την δεξιά πλευρά και το ξίφος του κρεμασμένο από αριστερά.

Στην πρόσοψη του βάθρου υπάρχει εντοιχισμένο ορειχάλκινο ανάγλυφο με το βασιλικό οικόσημο, και από κάτω αναγράφονται τα λόγια: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ.

Στο πλάι του βάθρου είναι χαραγμένα τα λόγια: ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΕΥΟΝΤΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΜΕΤΑΞΑ – ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΔΙΟΙΚΗΤΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΥΡΙΜΗ – Ο ΔΗΜΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΕΠΙ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΜΕΡΚΟΥΡΙΟΥ ΕΣΤΗΣΕΝ.

Αυτός ο ανδριάντας έχει την δική του ιστορία. Πολλοί νομίζουν πως εκεί ήταν η αρχική θέση του αγάλματος, όμως στην πραγματικότητα το συγκεκριμένο άγαλμα έχει μετακινηθεί συνολικά τρεις φορές, μέχρι να καταλήξει στη σημερινή του θέση. Ανατρέχοντας σε παλιές καρτ-ποστάλ της Θεσσαλονίκης, θα διαπιστώσει κανείς πως το άγαλμα είχε αρχικά τοποθετηθεί τη δεκαετία ′40 στο πάρκο της ΧΑΝΘ (ασπρόμαυρη φωτογραφία) και συγκεκριμένα στο διάδρομο που παλαιότερα ήταν τα αναψυκτήρια πίσω από το Θέατρο Κήπου, και σχεδόν δίπλα στο σημερινό συντριβάνι. Εκείνη την εποχή, το άγαλμα του βασιλιά Κωνσταντίνου κινούσε το ενδιαφέρον των επισκεπτών της περιοχής για τη λήψη φωτογραφικών ενθυμίων, απόδειξη ότι και γύρω από το άγαλμα συγκεντρωνόντουσαν πλανόδιοι φωτογράφοι.

Στα τέλη της δεκαετίας του ′50 ο Δήμος Θεσσαλονίκης αποφασίζει τη μετακίνηση του αγάλματος, και τη μετεγκατάσταση του για δεύτερη φορά στην τότε πλατεία Βαρδαρίου, η οποία ήταν διαμορφωμένη σε μια μακρόστενη μεγάλη πλατεία στο μέσον της οποίας θα τοποθετηθεί το άγαλμα. Με την πάροδο του χρόνου η νέα αυτή πλατεία δεν διευκόλυνε την ολοένα και αυξανόμενη κυκλοφορία των αυτοκινήτων, και έτσι θα γίνει νέα διαμόρφωσή της με τη διάνοιξη των δύο ρευμάτων κυκλοφορίας της οδού Εγνατία, όπως είναι και σήμερα.

Το άγαλμα για τρίτη και τελευταία φορά θα μετακινηθεί στα τέλη της δεκαετίας του ′60 από το μέσον της πρώην μεγάλης πλατείας, στη νησίδα που βρίσκεται η σημερινή του θέση. Κατά σύμπτωση, οι τρεις μετεγκαταστάσεις του αγάλματος εναρμονίζονται με τις τρεις μετονομασίες της πλατείας Δημοκρατίας που είναι η τρίτη κατά σειρά, από πλατεία Βαρδαρίου που ήταν η πρώτη, σε πλατεία Μεταξά ως τη σημερινή της ονομασία.