Στις 19 Νοεμβρίου 1937 έγινε η κηδεία της μεγάλης δουκικής οικογένειας της Έσσης και του Ρήνου. Κηδεύτηκαν δίπλα – δίπλα, ο μεγάλος δούκας Γεώργιος Δονάτος (1906-1937), η σύζυγός του Καικιλία (1911-1937), γεννημένη πριγκίπισσα της Ελλάδος, τριτότοκη κόρη του πρίγκιπα Ανδρέα και της πριγκίπισσας Αλίκης του Μπάττενμπεργκ. Μαζί τους κηδεύτηκαν και τα δύο από τα τρία παιδιά τους, ο πρίγκιπας διάδοχος Λούντβιχ (1931) και ο πρίγκιπας Αλεξάντερ (1933) και το μωρό που γέννησε πρόωρα η πριγκίπισσα Καικιλία στο μοιραίο ταξίδι και ήταν αγόρι.
Ο μεγάλος δούκας Ερνέστος Λουδοβίκος και η δεύτερη σύζυγός του, Ελεονόρα με τους γιούς τους, Γεώργιο Δονάτο και Λουδοβίκο (ο μικρότερος που στέκεται μπροστά από τον πατέρα του).
Το χρονικό της τραγωδίας.
Στις 9 Οκτωβρίου 1937 απεβίωσε σε ηλικία 68 ετών, ο πεθερός της Καικιλίας, τέως μέγας δούκας της Έσσης και του Ρήνου, Ερνέστος Λουδοβίκος (1868-1937). Αν και έκπτωτος η κηδεία του πραγματοποιήθηκε τρεις ημέρες αργότερα με μεγαλοπρέπεια και οι κάτοικοι του Ντάρμσταντ είχαν συγκεντρωθεί στους δρόμους για να αποχαιρετήσουν τον μεγάλο δούκα που ήταν λάτρης των τεχνών και είχε κάνει πολλές αγαθοεργίες στην διάρκεια της βασιλείας του. Μητέρα του ήταν η πριγκίπισσα Αλίκη του Ηνωμένου Βασιλείου και πατέρας του ο Μέγας Δούκας Λουδοβίκος IV της Έσσης και του Ρήνου. Υπακούοντας την επιθυμία της γιαγιάς του, βασίλισσα Βικτωρία του Ηνωμένου Βασιλείου, παντρεύτηκε στις 9 Απριλίου 1894 την πρώτη του ξαδέρφη -η μητέρα του και ο πατέρας της ήσαν αδέρφια- την πριγκίπισσα Βικτωρία-Μελίτα του Σαξ-Γκoμπούργκ-Γκότα. Απέκτησαν μία κόρη, την πριγκίπισσα Βικτωρία. Μετά τον θάνατο της βασίλισσας Βικτωρίας του Ηνωμένου Βασιλείου, χώρισαν δημιουργώντας μεγάλο σκάνδαλο. Ο Ερνέστοs Λουδοβίκος τέλεσε δεύτερο γάμο στις 2 Φεβρουαρίου 1905 με την πριγκίπισσα Ελεονόρα του Ζολμς-Χοενζόλμς-Λιχ και απέκτησαν δύο γιους. Τον Γεώργιο Δονάτο και τον Λουδοβίκο. Ο Γεώργιος Δονάτος παντρεύτηκε την πριγκίπισσα Καικιλία της Ελλάδας με την οποία γνωριζόντουσαν από παιδιά. Επίσης ήσαν και συγγενείς. Η πριγκίπισσα Αλίκη – μητέρα της Καικιλίας – ήταν ανιψιά του Μέγα Δούκα Ερνέστου Λουδοβίκου – πατέρα του Γεωργίου Δονάτου.
Αριστερά ο τελευταίος τσάρος της Ρωσίας Νικόλαος ΙΙ , δίπλα του ο μεγάλος δούκας της Έσσης και του Ρήνου, Ερνέστος Λουδοβίκος. Μπροστά από τον τσάρο Νικόλαο, η σύζυγός του, τσαρίνα Αλεξάνδρα Φεοντόροβνα, αδερφή του Ερνέστου Λουδοβίκου. Δίπλα στην τσαρίνα η πρώτη σύζυγος του μεγάλου δούκα, Βικτωρία Μελίτα.
Ο δεύτερος γιος του μεγάλου δούκα, πρίγκιπας Λουδοβίκος της Έσσης, υπηρετούσε ως Μορφωτικός Ακόλουθος στη Γερμανική Πρεσβεία του Λονδίνου. Στους χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936 που διεξήχθησαν στο Γκάρμις της Βαυαρίας, γνώρισε την Μάργκαρετ Γκιτζ, κόρη του Άγγλου διπλωμάτη Σερ Όκλαντ Γκιτζ. Είχαν κανονίσει να παντρευτούν στα τέλη του Οκτωβρίου 1937. Λόγω του θανάτου του μεγάλου δούκα Ερνέστου Λουδοβίκου άλλαξαν την ημερομηνία του γάμου τους και αποφάσισαν να μην παντρευτούν στο Ντάρμσταντ όπου το πένθος ήταν ακόμα πολύ πρόσφατο. Προτίμησαν ο γάμος τους να πραγματοποιηθεί στην Αγγλία, χώρα καταγωγής της νύφης. Ορίστηκε νέα ημερομηνία του γάμου στις 20 Νοεμβρίου 1937. Ο μέγας δούκας Γεώργιος Δονάτος λάτρευε κάθε νέο επίτευγμα της τεχνολογίας και αποφάσισε να μεταβεί αεροπορικώς με την οικογένειά του στο Λονδίνο. Το μεσημέρι της Τρίτης 16 Νοεμβρίου 1937, στις 1.45 μ.μ. το νέο ζεύγος των μεγάλων δουκών της Έσσης κια του Ρήνου, Γεώργιος Δονάτος και Καικιλία, η οποία διένυε τον όγδοο μήνα της τέταρτης εγκυμοσύνης της, μαζί με τους δύο γιους τους, Λούντβιχ (έξι ετών) και Αλεξάντερ (τεσσάρων ετών) που θα ήσαν παράνυφοι στο γάμο του θείου τους, και η χήρα μεγάλη δούκισσα Ελεονόρα, αναχώρησαν αεροπορικώς από την Φρανκφούρτη για να μεταβούν στο Λονδίνο. Τα αεροπλάνο ανήκε στις Βελγικές Αερογραμμές Σαμπίνα και ο πιλότος, Αντουάν Λαμπότ, ήταν ένας από τους πιο έμπειρους της Εταιρείας. Μαζί τους ταξίδευσαν ο βαρώνος Γιόακιμ φον Ρήντεζελ που θα ήταν ο κουμπάρος, και η τροφός των παιδιών, Λίνα Χαν. Στην έναρξη του ταξιδιού τους ο καιρός ήταν καλός. Καθώς πετούσαν όμως πάνω από το Βέλγιο ο καιρός χειροτέρεψε, γεγονός που ανάγκασε τον πιλότο να ματαιώσει την προγραμματισμένη προσγείωση του αεροπλάνου στις Βρυξέλλες. Γνωρίζοντας όμως πως δύο ακόμα επιβάτες τους ανέμεναν στο στρατιωτικό αεροδρόμιο του Στιν, στην περιοχή της Οστάνδης, όπου επικρατούσε πυκνή ομίχλη, ο πιλότος άρχισε την κάθοδο για την προσγείωση. Λόγω των κακών καιρικών συνθηκών δεν μπόρεσε να δει μια υψικάμινο εργοστασίου που βρισκόταν κοντά στο χώρο προσγείωσης. Από το αεροδρόμιο έριξαν τρεις φωτοβολίδες για να τον προειδοποιήσουν τις οποίες δεν αντιλήφθηκε λόγω της πυκνής ομίχλης. Η πρώτη δούλεψε, η δεύτερη έσβησε και η τρίτη εκτοξεύτηκε πολύ αργά. Στις 3.47 μ.μ. το αεροπλάνο προσέκρουσε βίαια στην υψικάμινο , έχασε το δεξί του φτερό και μια από τις μηχανές του και συνεθλίβη πάνω σ’ ενα από τα κτίρια του εργοστασίου πενήντα μέτρα πιο πέρα. Τυλίχτηκε στις φλόγες αμέσως. Δεν επέζησε κανείς από τους 7 επιβάτες και τα 4 μέλη του πληρώματος (μεταξύ των οποίων ήταν ένας Γερμανός πιλότος που ταξίδευε ως επιβάτης).
Ήταν η πιο μεγάλη τραγωδία στα βασιλικά χρονικά της Ευρώπης. Ξεκληρίστηκε σχεδόν όλη τη μεγάλη δουκική οικογένεια της Έσσης και του Ρήνου, δημιουργώντας άφατο πόνο στην θέση της απόλυτης ευτυχίας και χαράς που όλοι ανέμεναν να ζήσουν. Ο πρίγκιπας Λουδοβίκος, σε διάστημα σχεδόν δύο μηνών, έχασε όλα τα μέλη της οικογένειάς του. Η μόνη που είχε επιζήσει ήταν η νεογέννητη πριγκίπισσα Γιοχάννα, που οι γονείς της είχαν αφήσει στο Ντάρμσταντ γιατί ήταν πολύ μικρή για να ταξιδεύσει.
Η πριγκίπισσα Γιoχάννα.
Το νέο έφθασε αμέσως στους συγγενείς τους στο Λονδίνο. Την μεγάλη δουκική οικογένεια θα φιλοξενούσε ο θείος της Καικιλίας (ο μικρότερος αδερφός της μητέρας της Αλίκης), Λόρδος Λούις Μαουντμπάττεν με την σύζυγό του Εντουίνα. Τους ανέμεναν στο αεροδρόμιο του Croydon μαζί με το ζεύγος των μελλονύμφων. Είχαν μεταβεί στο αεροδρόμιο με δύο πολυτελή αυτοκίνητα για να τους παραλάβουν. Στην αρχή τους ανακοίνωσαν πως η άφιξη της πτήσης θα έχει καθυστέρηση. Τελικά ένας αντιπρόσωπος της εταιρείας Σαμπίνα κάλεσε τον πρίγκιπα Λουδοβίκο ιδιαιτέρως για να του ανακοινώσει τα τραγικά νέα. Τα αυτοκίνητα που ήταν προορισμένα να μεταφέρουν τους άτυχους συγγενείς στην έπαυλη του Λουί Μπαουντμπάττεν ανεχώρησαν χωρίς τους αναμενόμενους επιβάτες τους από το αεροδρόμιο. Ο πρίγκιπας Φίλιππος που ήταν εσώκλειστος μαθητής σε σχολείο της Σκωτίας έμαθε τα τραγικά νέα από το ραδιόφωνο. Ευτυχώς η ξαδέρφη του, Μαρίνα του Κεντ, του τηλεφώνησε αμέσως για να του συμπαρασταθεί. Η Καικιλία ήταν η πιο αγαπημένη του αδερφή. Αποφασίστηκε ο γάμος να μην αναβληθεί αλλά να γίνει την επόμενη ημέρα. Οι συγγενείς έκριναν πως ο Λούντβιχ θα είχε απόλυτη ανάγκη την παρουσία και την συμπαράσταση της συζύγου του, Μάργκαρετ, στις δύσκολες στιγμές που θα ακολουθούσαν. Ο πατέρας της νύφης, Σερ Όκλαντ Γκιτζ, εξέδωσε μια ανακοίνωση προς τον Τύπο όπου ανέφερε: « Ο πρίγκιπας Λουδοβίκος πρόσφατα έχασε τον πατέρα του. Σήμερα η μητέρα του, ο μοναδικός αδερφός του και η νύφη του μαζί με τους δύο γιους τους σκοτώθηκαν. H οικογένειά του σχεδόν ξεκληρίστηκε και έχει μήνει μόνος να αντιμετωπίσει αυτήν την τραγωδία. Θα παρακαλέσω τον Τύπο και τον κόσμο να σεβαστούν το μεγάλο πόνο που αισθάνονται ο πρίγκιπας Λούντβιχ και η κόρη μου.» Πράγματι ο γάμος τελέστηκε στις 17 Νοεμβρίου 1937 στην εκκλησία του Αγίου Πέτρου στην πλατεία Ήτον, μέσα σε πένθιμο κλίμα, όπως είχε γίνει 70 χρόνια νωρίτερα ο γάμος της γιαγιάς του γαμπρού, πριγκίπισσας Αλίκης του Ηνωμένου Βασιλείου, η οποία είχε χάσει τον πατέρα της λίγο καιρό πριν τον γάμο της. Η νύφη προσήλθε στην εκκλησία ντυμένη στα μαύρα και με μαύρο πέπλο να καλύπτει το πρόσωπό της. Τα καθήκοντα του κουμπάρου ανέλαβε ο λόρδος Μαουντμπάττεν. Ο πρίγκιπας Χριστόφορος της Ελλάδας καρφίτσωσε στο πέτο της νύφης μια διαμαντένια καρφίτσα για να ελαφρύνει κάπως την πένθιμη εικόνα της. Ο πρίγκιπας Φίλιππος δεν θέλησε να παραστεί και παρέμεινε στην Σκωτία. Οι νιόπαντροι ανεχώρησαν αμέσως για την Οστάνδη, προκειμένου να παραλάβουν τις σορούς της οικογένειας από την εκκλησία του νοσοκομείου της πόλης. Καλόγριες είχαν σκεπάσει τα φέρετρα με άνθη. Σιδηροδρομικώς μεταφέρθηκαν τα πέντε φέρετρα της μεγάλης δουκικής οικογένειας στο Ντάρμσταντ για την ταφή. Ανάμεσα στα συντρίμμια κατεστράφησαν και πολύτιμα κοσμήματα του οίκου της Έσσης, που είχε πάρει μαζί της για να φορέσει η Καικιλία αλλά και το πέπλο που θα φορούσε η νύφη, φτιαγμένο από λεπτεπίλεπτη δαντέλα Honiton, οικογενειακό κειμήλιο από τον γάμο της πριγκίπισσας Αλίκης του Ηνωμένου Βασιλείου με τον μεγάλο δούκα Λουδοβίκο. Τελικά ίσως ήταν ευλογία που ο μεγάλος δούκας της Έσσης, Ερνέστος Λουδοβίκος, είχε πεθάνει τον προηγούμενο μήνα. Σε ηλικία μόλις 4 ετών είχε δει τον αδερφό του Φρειδερίκο να σκοτώνεται μπροστά στα μάτια του (έπεσε από το παράθυρο καθώς έπαιζαν), ενώ λίγα χρόνια αργότερα η μητέρα του, πριγκίπισσα Αλίκη, και η αδερφή του Μαίρη, πέθαναν από διφθερίτιδα. Οι δύο αδερφές του, η τελευταία τσαρίνα της Ρωσίας, Αλεξάνδρα Φεοντόροβνα και η μεγάλη δούκισσα Ελισάβετ της Ρωσίας, εκτελέστηκαν από τους Μπολσεβίκους. Τέλος η κόρη του Ελισάβετ (1895-1903), το μοναδικό παιδί που είχε αποκτήσει με την πρώτη του σύζυγο, πριγκίπισσα Βικτωρία-Μελίτα του Σαξ-Κομπούργκ-Γκότα, πέθανε ξαφνικά από τυφοειδή πυρετό σε ηλικία οκτώ ετών, ενώ περνούσε τις διακοπές της με τους συγγενείς της στην Ρωσία.
Η πριγκίπισσα Ελισάβετ (1895-1903).
Η κηδεία έγινε στο Ντάρμσταντ στις 23 Νοεμβρίου και οι σοροί εναποτέθηκαν στο οικογενειακό μαυσωλείο του Ρόζενχοε. Οι κάτοικοι του Ντάρμσταντ είχαν μαζευτεί στους δρόμους για να παρακολουθήσουν την κηδεία ενώ οι σημαίες κυμάτιζαν μεσίστιες. Ο πρίγκιπας Λουδοβίκος προπορευόταν της πομπής. Ο δεκαεξάχρονος πρίγκιπας Φίλιππος ακολουθούσε στην πρώτη σειρά. Στην κηδεία αυτή η πριγκίπισσα Αλίκη συναντήθηκε για πρώτη φορά από το 1931 με τον σύζυγό της, πρίγκιπα Ανδρέα, που ήρθε μαζί με τον Φίλιππο. Εκεί συνάντησε και τον τον αδερφό της, Λόρδο Λούις Μαουντμπάτεν, που εκπροσώπησε τον βασιλιά Γεώργιο Στ΄της Μεγάλης Βρετανίας και τον οποίο είχε να δει οκτώ χρόνια. Επίσης παρόντες ήσαν και οι τρεις αδερφές της Καικιλίας με τους συζύγους τους. Ο Χίτλερ και ο τελευταίος έκπτωτος Κάιζερ, Γουλιέλμος ΙΙ, είχαν στείλει αντιπροσώπους τους στην κηδεία καθώς και στεφάνια. Ο πρίγκιπας Λουδοβίκος της Έσσης, έσπευσε να υιοθετήσει τη μικρή ανιψιά του Γιοχάννα. Δυστυχώς θα πέθαινε και αυτή δύο χρόνια αργότερα από μηνιγγίτιδα.
Ο πρίγκιπας Λουδοβίκος και η πριγκίπισσα Μάργκαρετ με την υιοθετημένη τους ανιψιά Γιοχάννα.
Μια βελγική εφημερίδα έγραψε πως ο πιλότος επιδίωξε να προσγειώσει το αεροπλάνο παρά την πυκνή ομίχλη που επικρατούσε γιατί είχε αρχίσει ο τοκετός της Καικιλίας κατά την διάρκεια της πτήσης.
Στο Λονδίνο τελέσθηκε μνημόσυνο παρουσία του βασιλέως Γεωργίου Β΄, του δούκα και της δούκισσας του Κεντ, της βασίλισσας Ελένης της Ρουμανίας, της μεγάλης δούκισσας Μαρίας της Ρωσίας (κόρη της πριγκίπισσας Αλεξάνδρας της Ελλάδας) και αντιπροσώπους της Πρεσβείας της Ελλάδος στο Λονδίνο.
Ο Λουδοβίκος δεν κληρονόμησε τον τίτλο του Μεγάλου Δούκα αλλά κράτησε αυτό του πρίγκιπα κατόπιν συμφωνίας που είχε γίνει με την κυβέρνηση του Χίτλερ.
Σύμφωνα με την Σύμβαση της Βαρσοβίας που ήταν σε ισχύ από το 1929, η οικογένεια της Έσσης αποζημιώθηκε από την Εταιρεία Σαμπίνα με το ποσό των 1.750 λιρών Αγγλίας. Το 1958 ο πρίγκιπας Λουδοβίκος έφερε την υπόθεση στα δικαστήρια του Βελγίου, αλλά αυτά του απάντησαν πως η υπόθεση είχε κλείσει οριστικώς μετά την αποζημίωση της οικογένειας από την εταιρεία Σαμπίνα.
Ο Λουδοβίκος πέθανε το 1968 και η Μάργκαρετ το 1997. Μαζί τους έσβησε και ο οίκος της Έσσης και του Ρήνου, ένας από τους παλαιότερους οίκους της Γερμανίας, αφού δεν απέκτησαν ποτέ δικά τους παιδιά. Υιοθέτησε το 1963 τον πρίγκιπα Μόριτς της Έσσης-Κάσελ και τον όρισε κληρονόμο του. Όταν πέθανε οι εφημερίδες αναφέροντο σ΄αυτόν ως μεγάλο δούκα της Έσσης και του Ρήνου αφού η συμφωνία που είχε γίνει με την κυβέρνηση του Χίτλερ δεν ήταν πια σε ισχύ.
φωτογραφία Eurohistory.com
Σημειώσεις: 1)Η ημερομηνία της κηδείας αναφέρεται στις 19, 22 και 23 Νοεμβρίου. Υιοθέτησα την ημερομηνία 23 Νοεμβρίου που ήταν η πιο συχνά αναφερόμενη ημερομηνία στα ιστορικά κείμενα.
2) Η Αλίν Χαν , συνεπιβάτης στη μοιραία πτήση αλλού αναφέρεται ως τροφός των πριγκίπων και αλλού ως Κυρία Επί των Τιμών της πριγκίπισσας Καικιλίας.
βιβλιογραφία: Τhe air crash of the Hesse Family, Royalty Digest, October 2002.
Prince Philip by Philip Eade, Ηenry Holt and Company, New York.
The last Princes of Hesse-Darmstadt by Charlotte Zeepvat, Royalty Digest, October 1997.
Hugo Vickers, Aλίκη, πριγκίπισσα της Ελλάδος, Εκδόσεις Φερενίκη.
www.historyofroyalwomen.com
φωτογραφίες: Royalty Digest Quarterly, 1 -2ο09 Hesse-Darmstadt, A family album.
Επιμέλεια κειμένου: Τέπη Πιστοφίδου.
Share On Facebook
Tweet It
