Του Ιωάννη Καστρινάκη
Η ιστορία του ελληνικού γραμματοσήμου ξεκινάει την 1 Οκτωβρίου 1861 με την κυκλοφορία των πρώτων ελληνικών γραμματοσήμων που τυπώθηκαν στο Παρίσι και απεικονίζουν την κεφαλή του Ερμή, του αγγελιοφόρου – ταχυδρόμου των θεών στην ελληνική μυθολογία. Έκτοτε και για πενήντα περίπου χρόνια το μοτίβο αυτό της κεφαλής του Ερμή κυριάρχησε στην εικονογραφία των γραμματοσήμων σε διάφορες κατασκευαστικές ποικιλίες όπως στο σχεδιασμό, στο μέγεθος, στο χρώμα, στην οδόντωση, στην ονομαστική αξία κλπ. με αποτέλεσμα να δημιουργήσει ένα φιλοτελικό μύθο. Από τις αρχές του 20ου αιώνα άρχισαν να εκδίδονται αναμνηστικές σειρές γραμματοσήμων με ποικίλη θεματολογία και εικονογράφηση. Μία από αυτές είναι και οι σειρές που απεικονίζουν τους Έλληνες Βασιλείς. Όλα τα γραμματόσημα που εικονογραφούν έλληνες βασιλιάδες ή μέλη της βασιλικής οικογένειας παρουσιάζονται παρακάτω:
To πρώτο ελληνικό «βασιλικό» γραμματόσημο εκδόθηκε την περίοδο 1912-1913 αλλά δεν κυκλοφόρησε και το οποίο απεικόνιζε το βασιλικό ζεύγος του Γεωργίου Α’ και της Όλγας πλαισιωμένο από τους Ηρακλείς του Στέμματος. Αποτέλεσε μόνο του τη σειρά «ΑΓΩΝΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗΣ».
Έτσι τα πρώτα «βασιλικά» γραμματόσημα που κυκλοφόρησαν ήταν η σειρά «ΠΕΝΘΙΜΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Α’» τα οποία τέθηκαν σε διαθεσιμότητα στις 18 Νοεμβρίου 1936 στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τη μετακομιδή των οστών του βασιλιά Κωνσταντίνου Α’ (1868-1923) και των βασιλισσών Όλγας (1851-1926) και Σοφίας (1870-1932) στο βασιλικό κοιμητήριο των Ανακτόρων Τατοΐου που μέχρι τότε φυλάσσονταν στη ρωσική εκκλησία της Φλωρεντίας. Η σειρά απεικονίζει τον Κωνσταντίνο Α’ σε δύο διαφορετικούς χρωματισμούς και του οποίου η επιλογή του πορτραίτου ανήκει στο βασιλιά Γεώργιο Β’. Τα γραμματόσημα αυτά περιβάλλονται με μαύρο φόντο και είναι τα πρώτα πένθιμα του ελληνικού κράτους.
Στις 24 Ιανουαρίου 1937 κυκλοφόρησε η σειρά «ΓΕΩΡΓΙΟΣ Β’» που απεικονίζει το κεφάλι του βασιλέα Γεωργίου Β’ σε τέσσερις διαφορετικούς χρωματισμούς. Αποτελεί προοίμιο της «ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ» σειράς του 1937.
Στις 9 Ιανουαρίου 1938 κυκλοφόρησε η σειρά «ΓΑΜΟΙ ΔΙΑΔΟΧΟΥ ΠΑΥΛΟΥ» με αφορμή την τέλεση των γάμων του τότε διαδόχου Παύλου, αδερφού του άκληρου βασιλιά Γεωργίου Β’, με την πριγκίπισσα Φρειδερίκη-Λουίζα του Αννόβερου στην Αθήνα. Τα γραμματόσημα απεικονίζουν το νεόνυμφο πριγκιπικό ζεύγος σε τρεις διαφορετικούς χρωματισμούς εκ των οποίων την ημέρα του γάμου, 09-01-1938, κυκλοφόρησε το αξίας 3ΔΡΧ ενώ τα αξίας 1ΔΡΧ και 8ΔΡΧ τέθηκαν σε κυκλοφορία στις 08-02-1938 και 24-01-1938 αντίστοιχα.
Στις 9 Οκτωβρίου 1938 κυκλοφόρησε η σειρά «ΕΦΙΠΠΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ» στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τα αποκαλυπτηρία του ανδριάντα του έφιππου βασιλιά Κωνσταντίνου Α’ στο Πεδίο του Άρεως στην Αθήνα. Η σειρά που αποτελεί συμπληρωματική της «ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ» του 1937 παρουσιάζει το άγαλμα του Στρατηλάτη βασιλιά σε δύο διαφορετικούς χρωματισμούς.
Στις 1 Φεβρουαρίου 1939 κυκλοφόρησε η σειρά «ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΝΟΙΑ – ΒΑΣΙΛΙΣΣΕΣ» που απεικονίζει τις βασίλισσες Όλγα και Σοφία σε τρεις διαφορετικούς χρωματισμούς για να τις τιμήσει για την φιλανθρωπική τους δράση και τις υπηρεσίες που προσέφεραν στην κοινωνική πρόνοια.
Στις 21 Μαΐου 1939, στο πλαίσιο των εορτασμών για τη συμπλήρωση 75 ετών (1864-1939) από την ενσωμάτωση των Ιονίων Νήσων στην Ελλάδα, κυκλοφόρησε η σειρά «ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ». Η σειρά που αποτελείται από πέντε γραμματόσημα, τρία εκ των οποίων, ίδιας αξίας (20ΔΡΧ) αλλά διαφορετικής απόχρωσης, απεικονίζουν τα πορτραίτα του βασιλέως Γεωργίου Α’ και της βασίλισσας Βικτωρίας της Μεγάλης Βρετανίας, ηγεμόνες της Ελλάδος και του Ιονικού κράτους την περίοδο της ενσωμάτωσης.
Στις 28 Σεπτεμβρίου 1946 κυκλοφόρησε η σειρά «ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ 1-9-1946» στο πλαίσιο της επιστροφής του βασιλιά Γεωργίου Β’ στην Ελλάδα μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο και την διεξαγωγή δημοψηφίσματος την 1η Σεπτεμβρίου 1946. Πρόκειται για τα γραμματόσημα της σειράς «ΓΕΩΡΓΙΟΣ Β’» του 1937 με επισήμανση μαύρη ή μπλε και νέα αξία.
Στις 15 Απριλίου 1947 με αφορμή το θάνατο του βασιλιά Γεωργίου Β’ την 1η Απριλίου 1947 κυκλοφόρησε η σειρά «ΠΕΝΘΙΜΗ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Β’». Και σε αυτήν την περίπτωση χρησιμοποιήθηκαν τα τρία από τα τέσσερα γραμματόσημα της σειράς «ΓΕΩΡΓΙΟΣ Β’» του 1937 με μαύρο περιθώριο περιμετρικά, ως ένδειξη πένθους, και νέα αξία.
Στις 28 Απριλίου 1950 κυκλοφόρησε η σειρά «ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ» σε ανάμνηση της Μάχης της Κρήτης που διεξήχθη το Μάιο του 1941 στη μεγαλόνησο, λίγο μετά τη γερμανική εισβολή στην Ελλάδα. Η σειρά που αποτελείται από ένα γραμματόσημο, απεικονίζει το χάρτη της Κρήτης πλαισιωμένο αριστερά από τις σημαίες των συμμαχικών κρατών (Μεγάλη Βρετανία, Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία) που έλαβαν μέρος στη μάχη, ενώ δεξιά από την ελληνική σημαία και την προτομή του βασιλιά Γεωργίου Β’.
Στις 14 Δεκεμβρίου 1952 κυκλοφόρησε η σειρά «ΓΕΝΕΘΛΙΑ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΠΑΥΛΟΥ» με αφορμή τα 50 χρόνια από τη γέννηση του βασιλιά Παύλου στις 14 Δεκεμβρίου 1901 στην Αθήνα. Η σειρά αποτελείται από τέσσερα γραμματόσημα που απεικονίζουν το πορτραίτο του βασιλέως Παύλου σε σχέδιο του χαράκτη Δ. Γαλάνη.
Στις 21 Μαΐου 1956 κυκλοφόρησε η σειρά «ΒΑΣΙΛΕΙΣ ΕΛΛΑΔΟΣ-ΣΕΙΡΑ Α’» που αποτελείται από δεκατέσσερα γραμματόσημα και τα οποία απεικονίζουν τους βασιλείς και βασίλισσες της Ελλάδος (Όθων, Αμαλία, Γεώργιο Α’, Όλγα, Κωνσταντίνο Α’, Σοφία, Αλέξανδρο, Γεώργιο Β’, Παύλο, Φρειδερίκη), τον τότε διάδοχο Κωνσταντίνο καθώς και δύο γραμματόσημα – το ένα με το ζεύγος Παύλου και Φρειδερίκης και το άλλο με το εν λόγω ζεύγος και το διάδοχο.
Στις 15 Νοεμβρίου 1957 κυκλοφόρησε η σειρά «ΒΑΣΙΛΕΙΣ ΕΛΛΑΔΟΣ-ΣΕΙΡΑ Β’» όμοια με την ανωτέρω αλλά με διαφορετικό χρωματισμό στα γραμματόσημα.
Στις 23 Απριλίου 1960 κυκλοφόρησε η σειρά «50 ΧΡΟΝΙΑ ΣΩΜΑΤΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ» που αποτελούταν από οκτώ γραμματόσημα, ένα εκ των οποίων απεικονίζει τον τότε διάδοχο Κωνσταντίνο με στολή προσκόπου.
Στις 18 Ιανουαρίου 1961 κυκλοφόρησε η σειρά «ΔΙΑΔΟΧΟΣ ΟΛΥΜΠΙΟΝΙΚΗΣ» με αφορμή την κατάκτηση του χρυσού μεταλλίου από τον διάδοχο Κωνσταντίνο στους Ολυμπιακούς αγώνες της Ρώμης το 1960 στο άθλημα της ιστιοπλοΐας στην κατηγορία σκαφών «τύπου «Ντράγκον». Η σειρά αποτελείται από ένα γραμματόσημο που εικονογραφεί τον Κωνσταντίνο με το σκάφος του, το «Νηρεύς», σε σχέδιο του χαράκτη Α. Τάσσου.
Στις 29 Ιουνίου 1963 κυκλοφόρησε η σειρά «ΕΚΑΤΟΝΤΑΕΤΗΡΙΔΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΥΝΑΣΤΕΙΑΣ» στα πλαίσια των εορτασμών για την συμπλήρωση εκατό χρόνων από την ίδρυση της ελληνικής δυναστείας του Γεωργίου Α’. Η σειρά αποτελείται από πέντε γραμματόσημα σε διαφορετικούς χρωματισμούς και απεικονίζει τα πορτρέτα των πέντε βασιλιάδων της δυναστείας που βασίλεψαν την περίοδο 1863-1963 (Γεώργιο Α’, Κωνσταντίνο Α’, Αλέξανδρο, Γεώργιο Β’ και Παύλο).
Την 1 Αυγούστου 1963 κυκλοφόρησε η σειρά «ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΤΖΑΜΠΟΡΙ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ» στο πλαίσιο του 11ου παγκοσμίου τζάμπορι προσκόπων που διεξήχθηκε εκείνη την εποχή στο Μαραθώνα. Η σειρά αποτελείται από πέντε γραμματόσημα ένα εκ των οποίων απεικονίζει το διάδοχο Κωνσταντίνο ως αρχιπρόσκοπο.
Στις 16 Σεπτεμβρίου 1963 κυκλοφόρησε η σειρά «ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ» στο πλαίσιο της επετείου των εκατό χρόνων από την ίδρυση του. Η σειρά αποτελείται από τέσσερα γραμματόσημα ένα εκ των οποίων απεικονίζει τη βασίλισσα Όλγα η οποία υπήρξε και ιδρυτικό μέλος του οργανισμού αυτού με στολή νοσοκόμας.
Στις 6 Μαΐου 1964 κυκλοφόρησε η σειρά «ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΠΑΥΛΟΣ» σε ανάμνηση του θανάτου του βασιλέως Παύλου ο οποίος απεβίωσε στα ανάκτορα του Τατοΐου την 6ην Μαρτίου 1964. Η σειρά αποτελείται από δέκα γραμματόσημα σε διαφορετικούς χρωματισμούς που εικονογραφούν το κεφάλι του βασιλιά Παύλου.
Στις 18 Σεπτεμβρίου 1964 κυκλοφόρησε η σειρά «ΓΑΜΟΙ ΤΗΣ Α.Μ. ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Β’» με αφορμή την τέλεση των γάμων του βασιλέα Κωνσταντίνου Β’ με την πριγκίπισσα Άννα Μαρία της Δανίας στην Αθήνα. Η σειρά απεικονίζει το νεόνυμφο βασιλικό ζεύγος σε τρεις διαφορετικούς χρωματισμούς.
Στις 19 Δεκεμβρίου 1966 κυκλοφόρησε η σειρά «Α.Β.Υ. ΔΙΑΔΟΧΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΘΡΟΝΟΥ ΑΛΕΞΙΑΣ» για να τιμήσει την τότε διάδοχο του ελληνικού θρόνου. Η σειρά αποτελείται από τρία γραμματόσημα που απεικονίζουν τη πριγκίπισσα Αλεξία είτε μόνη της, είτε με τους γονείς της, είτε στην αγκαλιά της μητέρας της.
Αυτή ήταν και η τελευταία σειρά που εκδόθηκαν από τα ελληνικά ταχυδρομεία και αφορούσαν τους έλληνες βασιλείς καθόσον λίγους μήνες μετά, με το αποτυχημένο κίνημα του βασιλιά Κωνσταντίνου στις 13ης Δεκεμβρίου 1967, η βασιλική οικογένεια διέφυγε στο εξωτερικό. Ακολούθησε η μεταπολίτευση το 1974 και η οριστική κατάργηση του πολιτεύματος της βασιλευομένης δημοκρατίας το Δεκέμβριο του ίδιου έτους. Όμως το 2012 κατά την επέτειο της συμπλήρωσης εκατό χρόνων από τους βαλκανικούς πολέμους εκδόθηκε η σειρά «100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ». Ένα από τα τέσσερα γραμματόσημα της σειράς απεικονίζει την είσοδο του Ελληνικού Στρατού στη Θεσσαλονίκη με επικεφαλής τον βασιλιά Γεώργιο Α’ και το διάδοχο Κωνσταντίνο, με φόντο το Λευκό Πύργο και το θωρηκτό ΑΒΕΡΩΦ από λαϊκό έργο εποχής.
Ακόμα θα πρέπει να αναφερθεί ότι αριθμός γραμματοσήμων των σειρών του Γεωργίου Β’, Έφιππου Κωνσταντίνου και Βασιλισσών-Κοινωνικής Πρόνοιας περιόδου 1937-1939 κυκλοφόρησαν με διάφορες επισημάνσεις κατά την διάρκεια το Β’ παγκοσμίου πολέμου και μετά, τα οποία ενδεικτικά παρουσιάζονται ακολούθως:
- Με κόκκινη επισήμανση «ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΦΥΜΑΤΙΚΩΝ Τ.Τ.Τ» και τον σταυρό της Λωραίνης (01/12/1940) ή με την ίδια επισήμανση και νέα αξία 50ΔΡΧ (1947) είτε με κόκκινη επισήμανση «ΠΡΟΝΟΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ Τ.Τ.Τ και νέα αξία (1946-1947).
2.Την περίοδο 1951-1952 κυκλοφόρησαν δύο από τα τέσσερα γραμματόσημα του Γεωργίου Β’ υπέρ πρόνοιας προσωπικού Τ.Τ.Τ με τις ακόλουθες επισημάνσεις:
3.Με επισήμανση «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗCIC» κυκλοφόρησαν στις 10 Δεκεμβρίου 1940 στις απελευθερωμένες περιοχές της Βορείου Ηπείρου κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο.
4.Με επισήμανση «Σ.Δ.Δ.» (ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΔΩΣΕΚΑΝΗΣΟΥ) κυκλοφόρησαν τον Απρίλιο του 1947 για την εξυπηρέτηση των ταχυδρομικών αναγκών των Δωδεκανήσων μετά την παραχώρησή τους στην Ελλάδα.
5.Με επισήμανση «CORFU» κυκλοφόρησαν το καλοκαίρι του 1941 και η χρήση τους γινόταν αποκλειστικά στην Κέρκυρα και στους Παξούς.
6. Τέλος στις νήσους Κεφαλλονιά και Ιθάκη κυκλοφόρησαν το καλοκαίρι του 1941, κατά την ιταλική κατοχή, με την επισήμανση «ITALIA Occupagione Millitare Italiana Isole Cefalonia e Itaca».
Πέραν των ανωτέρω «βασιλικών» γραμματοσήμων κυκλοφόρησαν και γραμματόσημα σε περιοχές που τελούσαν υπό καθεστώς αυτονομίας και δεν είχαν ενωθεί με την Ελλάδα, για την κάλυψη ταχυδρομικών αναγκών τους. Αυτές ήταν το κράτος της Αυτόνομου Βορείου Ηπείρου και της Κρητικής Πολιτείας.
- Αυτόνομος Βόρειος Ήπειρος (1914)
Τον Οκτώβριο του 1914 κυκλοφόρησε από την Προσωρινή Κυβέρνηση στο Αργυρόκαστρο η σειρά «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΧΕΙΜΑΡΑ» με το πορτραίτο του βασιλέως Κωνσταντίνου Α’ αποτελούμενη από δέκα ποικίλους χρωματισμούς και αποχρώσεις. Η εκτύπωση πραγματοποιήθηκε στον εκδοτικό οίκο «Παπαχρυσάνθου» στην Αθήνα.
- Κρητική Πολιτεία (1897-1913)
Στα γραμματόσημα της Κρητικής Πολιτείας εικονογραφείται ο πρίγκιπας Γεώργιος, δευτερότοκος υιός του βασιλιά Γεωργίου Α’ που ήταν ο πρώτος Αρμοστής της νήσου (1898-1906). Έτσι στις δύο πρώτες εκδόσεις των σειρών της Κρητικής πολιτείας του 1900 και 1905 μεταξύ των γραμματόσημων εκδόθηκαν δύο (10λ και 25λ) και ένα (10λ) με το πορτραίτο του Γεωργίου αντίστοιχα, με μικρή παραλλαγή της εικονογράφησης γύρω από το πορτραίτο. Η εκτύπωση τους έγινε στον οίκο «Βradbury Wilkinson & Co. Ltd» στο Λονδίνο.
Στις 28 Αυγούστου 1905 εκδόθηκε η Τρίτη σειρά της Κρητικής Πολιτείας στην οποία ένα γραμματόσημα παρουσιάζει την άφιξη-υποδοχή του πρίγκιπα Γεωργίου που έλαβε χώρα στον λιμένα της Σούδας την 9η Δεκεμβρίου 1898 προκειμένου να αναλάβει τα καθήκοντά του ως ηγεμόνας της Κρήτης.
Τα ανωτέρω γραμματόσημα μετά την διακήρυξη της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα από τη κρητική βουλή, το Σεπτέμβριο του 1908, κυκλοφόρησαν με μικρή ή μεγάλη επισήμανση «ΕΛΛΑΣ». Αλλά και μετά την Επανάσταση του 1922 συνέπεια της Μικρασιατικής καταστροφής κυκλοφόρησαν με την επισήμανση «ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ 1922» και νέες αξίες.
Αξιοσημείωτη είναι και η σειρά των Επαναστατών του Θερίσου (ΚΡΗΤΗ ΔΟΥΛΗ) που κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 1905. Από τα έξι γραμματόσημα της σειράς τα δύο απεικονίζουν το πορτραίτο του Γεωργίου και την επιγραφή ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΙΣ.
Τέλος όλα τα ελληνικά γραμματόσημα που κυκλοφόρησαν από τα Ελληνικά Ταχυδρομεία την περίοδο της βασιλευόμενης δημοκρατίας έχουν υδατόσημο το ελληνικό στέμμα και έχουν εκτυπωθεί από την «ΑΣΠΙΩΤΗ-ΕΛΚΑ».
Οι φωτογραφίες των γραμματοσήμων είναι από την ιδιωτική συλλογή του κυρίου Ιωάννη Καστρινάκη τον οποίο ευχαριστούμε θερμά για την συνεργασία.
Share On Facebook
Tweet It
