Tου Νίκου Παπακωνσταντίνου
25 Μαρτίου 1941
Φωτογραφία: Αρχείο Αναστάσιου Καδδά
Η 25η Μαρτίου 1941, ήταν ο τελευταίος εορτασμός πριν την Γερμανική Κατοχή. Ο Μεταξάς είχε πεθάνει από τον Ιανουάριο, πρωθυπουργός ήταν ο Αλέξανδρος Κορυζής. Νικούσαμε τους Ιταλούς στην Αλβανία, είχαμε την άλωση της Κορυτσάς και του Αργυροκάστρου, τι θα γινόταν όμως αν μας επιτίθεντο και οι Γερμανοί; Η Γερμανική επίθεση ήρθε περίπου δέκα μέρες αργότερα, στις 6 Απριλίου.
Ήταν μία ηλιόλουστη μέρα. Τα ανακτορικά αυτοκίνητα, ανοικτά, για να μπορεί ο κόσμος να βλέπει τον Βασιλέα και τα μέλη της βασιλικής οικογένειας, ξεκίνησαν από τα Ανάκτορα της οδού Ηρώδου Αττικού με κατεύθυνση την Μητρόπολη Αθηνών. Στο πρώτο αυτοκίνητο πήρε θέση ο Βασιλιάς Γεώργιος με την αδερφή του πριγκίπισσα Αικατερίνη. Η Αικατερίνη έφερε την στολή της εθελόντριας αδερφής νοσοκόμου του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Από την αρχή του Πολέμου εργαζόταν κάθε μέρα, με αυταπάρνηση, στα νοσοκομεία για την περίθαλψη των τραυματιών. Στο δεύτερο αυτοκίνητο πήραν θέση ο διάδοχος Παύλος με την πριγκίπισσα Φρειδερίκη, ενώ στο τρίτο ακολουθούσαν ο θείος του Βασιλιά, ο πρίγκιπας Γεώργιος, με την σύζυγό του πριγκίπισσα Μαρία και την εικοσάχρονη πριγκίπισσα Αλεξάνδρα, κόρη του Βασιλιά Αλέξανδρου.
Στην φωτογραφία μας τους βλέπουμε να αναχωρούν από την Μητρόπολη μετά την Δοξολογία.
Με την ίδια σειρά έφθασαν στον χώρο μπροστά στον Άγνωστο Στρατιώτη για να παρακολουθήσουν την παρέλαση. Ήταν μία παρέλαση διαφορετική απ’ αυτές των προηγουμένων ετών! Οι στρατιώτες λείπουν στο μέτωπο, παρελαύνουν μόνο η Νεολαία της ΕΟΝ και οι μαθητές. Οι πριγκίπισσες παρακολουθούν την παρέλαση, όχι από το άνω διάζωμα μπροστά από την είσοδο των Παλαιών Ανακτόρων, όπως συνηθιζόταν μέχρι τότε, αλλά καθιστές, με την πλάτη στον Άγνωστο Στρατιώτη, λίγα μέτρα πίσω από τον Βασιλιά που παρακολουθεί όρθιος, έχοντας δεξιά του τον διάδοχο και αριστερά του τον θείο του.
Στο φιλμ που ακολουθεί μπορούμε να δούμε τα ανακτορικά αυτοκίνητα στους δρόμους της Αθήνας και την παρέλαση μπρος στον Άγνωστο Στρατιώτη την ημέρα εκείνη. Η λήψη έγινε με την κινηματογραφική μηχανή της πριγκίπισσας Μαρίας του Γεωργίου, τα αυτοκίνητα από κάποιον άλλο, και η παρέλαση από την ίδια την πριγκίπισσα.
Τα υπόλοιπα μέλη της βασιλικής οικογένειας δεν θέλησαν ή δεν μπόρεσαν να είναι παρόντα στην Εθνική Εορτή.
Η πριγκίπισσα Ασπασία, χήρα του Βασιλιά Αλέξανδρου, βρισκόταν στην Αθήνα αφού οι Ιταλοί την είχαν απελάσει με την κήρυξη του Πολέμου. Είχε καλές προσωπικές σχέσεις με τον Βασιλιά Γεώργιο, διαφωνούσε όμως στην σειρά που της έδινε το πρωτόκολλο, και γι’ αυτό δεν συμμετείχε σε επίσημες εκδηλώσεις. Η κόρη της, η πριγκίπισσα Αλεξάνδρα, ήταν παρούσα.
Ο πρίγκιπας Πέτρος βρισκόταν στην Βόρειο Ήπειρο. Από τις 19 Μαρτίου συνόδευε τον Βρετανό στρατηγό Χέυγουντ σε επίσκεψη στο Μέτωπο. Από τα Ιωάννινα είχαν περάσει μέσω Λεσκοβικίου και Αργυροκάστρου, στο Τεπελένι και την Κλεισούρα και την 25η Μαρτίου βρισκόταν στην Κορυτσά. Εκεί έμαθαν ότι η Γιουγκοσλαβία του αντιβασιλέως Παύλου υπέγραψε την ημέρα εκείνη προσχώρηση στον Άξονα!
Ίσως αυτός να ήταν ο λόγος της απουσίας της πριγκίπισσας Ελένης του Νικολάου από τον εορτασμό της Εθνικής Εορτής. Η κόρη της Όλγα, ήταν η σύζυγος του αντιβασιλιά Παύλου της Γιουγκοσλαβίας! Στην βιογραφία της Όλγας που θα κυκλοφορήσει τον Απρίλιο, αναφέρονται πολλές λεπτομέρειες για το τι πέρασαν ακριβώς τις ημέρες εκείνες. Η Όλγα είχε πάντα μια φοβερή αγάπη για την χώρα στην οποία είχε γεννηθεί. Ευχόταν να μπορούσε η Γιουγκοσλαβία να βοηθήσει την Ελλάδα, αλλά «οι κίνδυνοι είναι τόσο υψηλοί». Μιλούσε κάθε μέρα με την μητέρα της στην Αθήνα, μέσω της πρωτόγονης τηλεφωνικής σύνδεσης. Στο Βελιγράδι υπήρχαν πολλοί που δεν την εμπιστευόταν λόγω της ελληνικής της καταγωγής. Η Ελένη που γνώριζε ότι την 25η Μαρτίου η Γιουγκοσλαβία θα προσχωρούσε στο Άξονα, απείχε από την Δοξολογία και την παρέλαση, ένα είδος πένθους και ντροπής για την απόφαση του γαμπρού της.
Η πριγκίπισσα Αλίκη του Ανδρέα επίσης δεν ήταν παρούσα στους εορτασμούς της Εθνικής Εορτής. Σίγουρα ο λόγος της απουσίας της θα πρέπει να ήταν η απασχόλησή της στο φιλανθρωπικό της έργο. Με έδρα την έπαυλη στο Νέο Ηράκλειο, φρόντιζε τις άπορες οικογένειες των στρατιωτών που πολεμούσαν.
25η Μαρτίου 1942
Αντιγράφω από το υπέροχο Ημερολόγιον Πολέμου-Κατοχής-Απελευθερώσεως, 1940-1944, του Γεωργίου Παππά, ενός από τους ιδρυτές της αντιστασιακής οργάνωσης Εθνική Δράση:
«Σήμερα εορτάσαμε δύο φορές την 25η Μαρτίου. Ο επίσημος εορτασμός έγινε στην Μητρόπολη με την γερμανόδουλη Κυβέρνησι που δεν ντράπηκε όταν είδε στην πλατεία του ναού να περιπολούν οι καραμπινιέροι.
Είχαμε και την δική μας εθνική εορτή: οι νέοι ξεχύθηκαν στους δρόμους. Μπρος στο κατάστημά μας γέμισαν στεφάνια το άγαλμα του Κολοκοτρώνη. Στο Πανεπιστήμιο εμπνευσμένοι δάσκαλοι μίλησαν με θάρρος.
Οι φοιτητές στεφάνωσαν τα αγάλματα των Ηρώων στο Πεδίον του Άρεως. Απ’ όλα τα μέρη της Αθήνας ο κοσμάκης κατευθύνεται προς τον Άγνωστο Στρατιώτη, αλλά το μέρος το είχανε φράξει οι Ιταλοί. Το περίπτερο έξω από την Γαλλική Πρεσβεία ήτανε γεμάτο από μικρές χάρτινες ελληνικές σημαίες με την φωτογραφία του Βασιλέως Γεωργίου».
25η Μαρτίου 1943
Φωτογραφία από προσωπικά αρχεία
Μία δραματική ημέρα Εθνικής Εορτής. Από τις πρώτες εβδομάδες του Μαρτίου είχε ξεσπάσει στάση σε πολλές μονάδες του Στρατού που εδρεύουν στην Αίγυπτο και την Παλαιστίνη και σε πλοία του Βασιλικού Ναυτικού. Ο Τσώρτσιλ περιγράφει στην Βουλή των Κοινοτήτων τα γεγονότα: «Κρίσεις σοβαρού χαρακτήρα επήλθαν στις ελληνικές υποθέσεις. Μία Ελληνική Ταξιαρχία και μεγάλη αναλογία του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού στασίασαν και δήλωσαν ότι τάσσονται παρά το πλευρό του ΕΑΜ και εναντίον του Βασιλέως και της Κυβερνήσεώς του. Εις τον Βασιλέα, ο οποίος βρισκόταν στο Λονδίνο, εδόθη η συμβουλή να μην επιστρέψει και προειδοποιήθηκε ότι η ζωή του διατρέχει κίνδυνο. Ο Βασιλεύς αψηφώντας κάθε κίνδυνο επέστρεψε την επομένη στην Αίγυπτο». Από το Κάιρο ο Γεώργιος μετέβη στην Μέση Ανατολή. Εκεί βρίσκεται την 25η Μαρτίου. Είναι μια βροχερή μέρα, παντού λάσπη και κρύο. Ο Βασιλιάς γυρίζει τις μονάδες, ενισχύει το φρόνημα των πιστών αξιωματικών, εμψυχώνει με την παρουσία του τους άνδρες. Πόσο, όμως, επικίνδυνα μπορεί να είναι γι’ αυτόν τα πράγματα! Το τιμητικό άγημα που παρουσιάζει όπλα, πόσο σίγουρο είναι ότι δεν θα τα στρέψει ενάντια στον Βασιλιά του, να τον συλλάβει ή και να τον σκοτώσει, υπακούοντας στις εντολές του ΕΑΜ;
Τότε έγινε και απόπειρα απαγωγής του Γεώργιου, με συμμετοχή και Βρετανών. Όταν ο ίδιος την κατήγγειλε, δεν τον πίστεψαν. «Ο Τσώρτσιλ με επίστεψε μόνον όταν του έτριψα τη μούρη μέσα στα σκατά του. Άγγλοι ετυφεκίσθησαν τότε!», θα πει αργότερα ο Γεώργιος.
Η πριγκίπισσα Ελένη του Νικολάου. Αρχείο Princess Olga of Yugoslavia, Her Life and Times
Για την Εθνική Επέτειο του 1943, έχουμε καταγραφή και στο Ημερολόγιο της πριγκίπισσας Ελένης του Νικολάου. Η Ελένη και η Αλίκη είχαν παραμείνει στην Αθήνα τα χρόνια της Κατοχής. Γράφει η Ελένη:
«25 Μαρτίου 1943. Η Εθνική μας εορτή – τι διαφορετική από τον παλιό καιρό! Ήθελα να πάω στην Εκκλησία, αλλά μου συνέστησαν να μην πάω, διότι στην πόλη γίνονται ταραχές. Η Κυβέρνηση ανήγγειλε ότι δεν θα γίνει λειτουργία στη Μητρόπολη. Μου φαίνεται ότι είναι η πρώτη φορά μετά από περισσότερα από 100 χρόνια».
Είναι ευτύχημα, ότι, όπως μαθαίνω, το Ημερολόγιο της πριγκίπισσας Ελένης του Νικολάου, για τα έτη 1941-1947, θα εκδοθεί προσεχώς και θα γίνει κτήμα όλων μας. Το περιμένουμε με πολύ ενδιαφέρον.
25η Μαρτίου 1944
Φωτογραφία από προσωπικά αρχεία
Στις αρχές Μαρτίου 1944, η οικογένεια του διαδόχου Παύλου, άφησε το Κέιπ Τάουν της Νοτίου Αφρικής και εγκαταστάθηκαν και τα παιδιά στην Αλεξάνδρεια. Στις 25 Μαρτίου γιορτάστηκε η Εθνική Εορτή στο Δημοτικό Στάδιο. Η πριγκίπισσα Φρειδερίκη ήταν στην εξέδρα των επισήμων με τον μικρό Κωνσταντίνο. Ο επίδοξος διάδοχος παρακολούθησε με πολύ ενδιαφέρον την ελληνική γιορτή. Για να βλέπει καλύτερα ανέβηκε πάνω στην καρέκλα του και χαιρέτησε στρατιωτικά, αν και λίγο αδέξια τις σημαίες που παρέλασαν!
Στις 6 Απριλίου, λίγες εβδομάδες μετά την εγκατάσταση της οικογενείας του διαδόχου στην Αλεξάνδρεια, έχουμε νέο φιλοκομμουνιστικό κίνημα στο Ναυτικό και την Ταξιαρχία. Η πριγκίπισσα Φρειδερίκη αγωνίστηκε ως λέαινα για να προστατεύσει τα παιδιά της. Τα βράδια κοιμόταν πάνω σε ένα στρώμα στην πόρτα του δωματίου τους, μ’ ένα πιστόλι στο χέρι. Όποιος ήθελε να τους κάνει κακό θα έπρεπε να περάσει πάνω από το πτώμα της.
Ευχαριστούμε θερμά τον κύριο Νίκο Παπακωνσταντίνου για την συνεργασία.
Share On Facebook
Tweet It
