Στις 29 Μαΐου 1453 η Κωνσταντινούπολη, έπεσε στα χέρια των Οθωμανών με αποτέλεσμα την κατάλυση της υπερχιλιετούς Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Τετρακόσια εξήντα χρόνια μετά, το ελληνικό κράτος με σύμμαχο τα υπόλοιπα βαλκανικά κράτη, Σερβία, Βουλγαρία και Μαυροβούνιο, διεξάγει έναν πολυμέτωπο αγώνα εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στις περιοχές της Ηπείρου, της Μακεδονίας της Θράκης αλλά και του Αιγαίου πελάγους προς απελευθέρωση των υποδούλων πληθυσμών.
Επιμέλεια κειμένου: Ιωάννης Καστρινάκης
Από τον Οκτώβριο του 1912 έως τον Μάιο του 1913, όταν τελειώνει ο Α’ Βαλκανικός πόλεμος, οι Τούρκοι χάνουν σχεδόν όλα τα εδάφη στην βαλκανική χερσόνησο και τα δυτικά τους σύνορά περιορίζονται μερικά χιλιόμετρα έξω από την Κωνσταντινούπολη. Τα ελληνικό έθνος βλέπει την έκταση και τον πληθυσμό του να διπλασιάζεται μέσα σε οκτώ μήνες. Σύμπας ο ελληνισμός ζει ένδοξες στιγμές κάτω από το όραμα της Μεγάλης Ιδέας, του Πανελλήνιου πόθου, που δεν είναι άλλος από την ανασύσταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Επικεφαλής του στρατού σε αυτήν την εκστρατεία είναι ο τότε διάδοχος Κωνσταντίνος, που τίθεται Αρχιστράτηγος, ενώ από τον Μάρτιο του ίδιου έτους αναλαμβάνει και τα βασιλικά του καθήκοντά μετά την απροσδόκητη δολοφονία του πατρός του, βασιλέως Γεωργίου Α’, στη Θεσσαλονίκη. Στην ηρωική αυτή εξόρμηση ο στρατηλάτης βασιλιάς ζωντανεύει τον θρύλο του «Μαρμαρωμένου Βασιλιά» και ταυτίζεται με τον συνεχιστή των βυζαντινών αυτοκρατόρων. Αποτελεί δηλαδή την συνέχεια του τελευταίου αυτοκράτορα του Βυζαντίου, του Κωνσταντίνου ΙΑ’ Παλαιολόγου-Δραγάση, και επονομάζεται Κωνσταντίνος ΙΒ’. Εγείρει τον γνωστό θρύλο για την «Βασιλίδα των πόλεων» ότι «Κωνσταντίνος την έχτισε, Κωνσταντίνος την έχασε, Κωνσταντίνος θα την ξαναπάρει». Αυτό απεικονίζεται έντονα στην λαϊκή εικονογραφία της εποχής όπου σε λιθογραφίες, καρτ-ποστάλ, κεντήματα, πρωτοσέλιδα εφημερίδων και γενικά σε κάθε είδους αντικείμενα λαϊκής τέχνης εικονογραφείται ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος να καθοδηγεί τον βασιλέα Κωνσταντίνο»
Μία τέτοια καρτ-ποστάλ, έκδοσης του χαρτοπωλείου Δ.Κ. Κοκκινάκη, παρουσιάζεται ακολούθως με τίτλο «Η ΑΝΑΣΤΑΣΙΣ ΤΟΥ ΜΑΡΜΑΡΩΜΕΝΟΥ ΒΑΣΙΛΗΑ». Η εν λόγω απεικόνιση είναι από χρωμολιθογραφία του Φρίξου Αριστέως, διαστάσεων 65Χ42 εκ. και η οποία εκδόθηκε από το λιθογραφείο του Α. Ρουφογάλη στην Αθήνα.
Ακολούθως παρουσιάζεται ένα εξαιρετικό λιθόγραφο εξώφυλλο της εφημερίδας «ΠΑΤΡΙΣ» της 29ης Μαΐου 1913, επέτειος της άλωσης της Πόλης, με ολοσέλιδο σκίτσο του Φρίξου Αριστέως καθώς και το κύριο άρθρο της εφημερίδας που μας καταδεικνύει τον παλμό της εποχής εκείνης, των νικηφόρων βαλκανικών πολέμων.
Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΚΔΙΚΗΣΙΣ
Η μεγάλη και ιστορική επέτειος της σήμερον συγκινεί ιδιαιτέρως την Ελληνικήν ψυχήν. 29 Μαΐου 1453 – 29 Μαΐου 1913. Τότε έπιπτε Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος υπέρ Πίστεως και Πατρίδος. Έπιπτε το Βυζάντιον εις τας χείρας των Τούρκων. Κατελύετο η Ελληνική Αυτοκρατορία. Ημέρα μαύρη διά τον Ελληνισμόν. Επί τριήμερον εσφάζοντο οι Έλληνες της Κωνσταντινουπόλεως και έρρεε το αίμα ποταμηδόν. Η Αγία Σοφία είχε μεταβληθή εις εκατόμβην. Ο ηρωικός Αυτοκράτωρ, ηγούμενος του Ελληνικού στρατού, επροτίμησε να αποθάνη ενδόξως. Και έπεσεν ήρως και σύμβολον της Ελληνικής Ιδέας. Την 29 Μαΐου 1913 ο Ελληνισμός ολόκληρος αναλαμβάνει την εκδίκησίν του. Κωνσταντίνος ΙΒ’ απέπλυνε την ύβριν και το στίγμα εκείνο της Ιστορίας. Επέπρωτο, μετά παρέλευσιν τόσων εκατονταετηρίδων, Κωνσταντίνος ο ΙΒ’, Κωνσταντίνος ο Εκδικητής, να δοξάση τα Ελληνικά όπλα και να τρέψη εις φυγήν τον προαιώνιον εχθρόν. Οποία της Μοίρας στροφή! Μυστηριώδεις αι βουλαί της Θείας Πρόνοιας! Ο φερώνυμος Βασιλεύς και ένδοξος Στρατηλάτης εξεδίκησε το τίμιον αίμα του Παλαιολόγου και την τιμήν του Έθνους. Ενθυμούμεθα σήμερον την φοβεράν εκείνην ημέραν της πτώσεως της Κωνσταντινουπόλεως. Αλλ’ έχομεν προ ημών τώρα την Μεγάλην Εκδίκησιν, την χαράν της ψυχής και την ικανοποίησιν της εθνικής φιλοτιμίας.
Ο πόλεμος, όστις προ ολίγου ετελείωσε, δεν ήτο μόνον πόλεμος απελευθερωτικός των μερών εκείνων, όσα ανεκτήσαμεν, Ήτο και πόλεμος συνδετικός του Ελληνισμού ολοκλήρου. Αφ’ ης ημέρας εστήθη η ένδοξος Ελληνική Σημαία πέραν του Στρυμόνος, εις το ανατολικόν μέρος της Μακεδονίας, ηνοίχθη η μεγάλη λεωφόρος της επικοινωνίας της Ελλάδος μετά του όλου Ελληνισμού. Δεν εδιχοτομήθημεν. Εδώσαμεν απ’ εναντίας την χείρα προς την Θράκην και διά της Θράκης προς τον Ελληνισμόν της Άκρας Ανατολής και της Μικράς Ασίας. Θα απεκόπτετο ο Ελληνισμός, εάν η Μακεδονία περιήρχετο εις ξένους, και μάλιστα ισχυρούς. Αλλ’ η Μακεδονία σήμερον είνε Ελληνική. Και από αυτήν, ως από σταθμόν Ελληνικόν, μέλλομεν να διανύσωμεν την οδόν της τελικής αποκαταστάσεως του Έθνους ημών. Δεν μας πτοεί ότι η Βουλγαρία μεγαλώνει. Πέντε εκατομμύρια Βουλγάρων δεν πτοούν δέκα εκατομμύρια Ελλήνων. Ούτε οι Βούλγαροι είνε φυλή ανωτέρα των Ελλήνων. Επί αιώνας η φυλή μας ηνέχθη την Τουρκικήν κυριαρχίαν. Έπεσεν η Κωνσταντινούπολις. Έπεσεν η Ελληνική Αυτοκρατορία. Έπεσεν ο Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος. Αλλ’ ιδού ότι μετά αιώνας άλλος Κωνσταντίνος, Βασιλεύς των Ελλήνων, Κωνσταντίνος ο ΙΒ’, ήλθε να αποπλύνη την ύβριν εκείνην της 29 Μαΐου 1453.
Είνε περίεργος σύμπτωσις ότι εις την άλωσιν της Κωνσταντινουπόλεως έλαβον μέρος μετά των Τούρκων εναντίον των Ελλήνων και Βούλγαροι. Τους Τούρκους τους εξεδικήθημεν. Ίσως η Θεία Πρόνοια να επιφυλάσση εις τον ένδοξον συνεχιστήν της Ελληνικής Ιδέας, εις τον Κωνσταντίνον τον ΙΒ’, να εκδικήση το Έθνος και απέναντι των Βουλγάρων. Εάν η Θεία Πρόνοια το θελήση, ο Ελληνικός κόσμος πανστρατιά θα ακολουθήση τον Βασιλέα του και θα τον θέση επικεφαλής ενός Πανελληνίου αγώνος, όστις ασφαλώς θ’ αποτελέση την δευτέραν μεγάλην και περίλαμπρον εκδίκησιν του Γένους εναντίον εκείνων, οι οποίοι μετά των Τούρκων έβαψαν τας χείρας των εις το αίμα το πάναγνον του Μεγάλου Αυτοκράτορος, εις το αίμα των Ελλήνων, οι οποίοι έπεσαν τότε, όχι διά ν’ αποθάνουν, αλλά διά να εκδικήσουν, μετά αιώνας όλους, την επέτειον της σήμερον – την 29 Μαΐου 1453.
1453-1913
Ο ζωγράφος, που εσυμβόλισε ζωντανά τας δύο μεγάλας εποχάς, την τόσον μακρυνήν και την τόσον νέαν, εις την σημερινήν εικόνα της «Πατρίδος», αναμφιβόλως δεν θα εύρε μεγάλην δυσκολίαν να σύρη τας γράμμας του. Πρώτην ίσως φοράν τα δύο ωραία σύμβολα ευρέθησαν τόσον εύκολα εις το άκρον της γραφίδος του ζωγράφου, όπως και εις το βάθος της ψυχής του Ελληνικού λαού. Ο Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος και ο Κωνσταντίνος ο δωδέκατος χειροπιασμένοι, η ωραία δύσις και η ωραία χαραυγή, ο ηρωικός χαμός, και η ηρωική Νίκη αγκαλιασμένοι εις ένα σύμπλεγμα, που ήτο το όνειρον και ο σκοπός του Ελληνικού λαού επί αιώνας αιώνων. Τα δύο σύμβολα αναπηδούν αυτομάτως από τας δύο μεγάλας εποχάς. Αγωνισταί σκιαζόμενοι κάτω από τας πτέρυγας του ιδίου πνεύματος, της Μεγάλης Ιδέας, την οποίαν ενσαρκώνει ο δικέφαλος αετός, μεγαλόστομος κήρυξ του «Την πόλιν ου σοι δίδομεν» ο εις και του «εμπρός, πάντοτε εμπρός» ο έτερος, μας δίδουν τας δύο μορφάς, αι οποίαι αποτελούν το ιερόν εγκόλπιον της Ελληνικής φυλής. Αι δύο εποχαί τον θλιβερόν και ηρωικόν 1453 και το νικηφόρον 1913, διά πρώτην φοράν εφέτος εμφανίζονται τόσον ανάλογα η μία δίπλα εις την άλλην. Η ψυχή του Μαρμαρωμένου Βασιληά, που από υψηλά παρακολουθεί επί αιώνας την φυλήν, ημπορεί να είνε παρηγορημένη. Ο Κωνσταντίνος που ακολουθεί τα βήματά του σβήνει αρκετούς από τους θρήνους του. Είνε η μεγάλη και ζωντανή υπόσχεσις, ότι και όσα μένουν γρήγορα: «Πάλι δικά μας θάναι».
καρτ -ποστάλ και εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ από το αρχείο Ιωάννη Καστρινάκη.
Share On Facebook
Tweet It
