Κωνσταντίνος Β΄- Ανδρέας Παπανδρέου

Του Νίκου Παπακωνσταντίνου

Είναι δύσκολο να περιγράψει κανείς τις σχέσεις μεταξύ Βασιλέως Κωνσταντίνου και Ανδρέα Παπανδρέου. Θα προσπαθήσω να το κάνω βασιζόμενος κυρίως στα αυτοβιογραφικά βιβλία του Βασιλιά Κωνσταντίνου, και των Ανδρέα, Μαργαρίτας και Νίκου Παπανδρέου.

Όσο το ζευγάρι ζούσε στις Ηνωμένες Πολιτείες «για τον  Ανδρέα η Ελλάδα αντιπροσώπευε το άγχος και την αγωνία του να ζει κανείς σε απολυταρχικό καθεστώς με μια ισχυρή μοναρχία και ισχυρό στρατό». Με αυτή την άποψη για την δημοκρατία στην χώρα μας, και με την σύζυγό του να του «κάνει την δραματική δήλωση ότι απαρνιόταν το πεπρωμένο του – η μοίρα του ήταν να κυβερνήσει την Ελλάδα», ο Ανδρέας Παπανδρέου αποφάσισε να επιστρέψει, και να ασχοληθεί με την πολιτική. Ήταν τότε που όπως λέει η Μαργαρίτα «ο πατέρας του, πιστεύοντας πως ήμουν καθοριστικός παίκτης στη λήψη αποφάσεων, με ρώτησε αν θα με πείραζε να αλλάξω το όνομά μου σε Μαργαρίτα – πολύ πιο ελληνικό – από Μάργκαρετ.»

                                                        Η Δυναστεία Παπανδρέου, τρεις γενιές πρωθυπουργών της Ελλάδας!

Αν πιστέψουμε όπως τα γράφει ο Α. Παπανδρέου στο βιβλίο του, η πρώτη συνάντηση διαδόχου Κωνσταντίνου-Α. Παπανδρέου έγινε τους πρώτους μήνες του 1961. Με πρόφαση να συζητήσουν τον εκλογικό νόμο, ο διάδοχος ζήτησε να συναντήσει και να γνωρίσει τον καθηγητή οικονομικών και γιο του Γεωργίου Παπανδρέου που πρόσφατα (Ιανουάριος 1961) είχε επιστρέψει και είχε εγκατασταθεί στην Αθήνα, και όλοι θεωρούσαν ότι θα ασχολείτο κι αυτός με την πολιτική, και μάλιστα προεξοφλούσαν γι’ αυτόν ένα λαμπρό μέλλον. Πιθανόν να ήταν ιδέα του Βασιλέως Παύλου να γνωριστεί ο διάδοχός του με τον γιο Παπανδρέου αφού ίσως να έπρεπε να συνεργαστούν κάποτε, ο ένας από την θέση του Βασιλιά και ο άλλος από ανώτερα πολιτικά αξιώματα που θα κατακτούσε. Αντιγράφω την συνάντηση όπως είναι καταχωρημένη στην «Δημοκρατία στο απόσπασμα»: «Με ζήτησαν στο τηλέφωνο. Η φωνή στην άλλη άκρη της γραμμής, μου είπε: – Θα σας δώσω το όνομά μου. Μην το επαναλαμβάνετε. Είμαι ο λοχαγός Αρναούτης, Γραμματεύς της Αυτού Υψηλότητος του Διαδόχου. Ο Υψηλότατος επιθυμεί να συνομιλήσει μαζί σας. Μπορείτε να έρθετε; Έμεινα κατάπληκτος. Τι ήθελε μαζί μου ο Κωνσταντίνος; -Πότε θέλει να με συναντήσει; ρώτησα. -Αμέσως. -Αυτό είναι δύσκολο. Δεν μπορεί να αναβληθεί; -Από σας εξαρτάται. Ο Υψηλότατος θεωρεί αυτή τη συνάντηση πολύ σπουδαία. Τελικά συμφώνησα, κυρίως από αμηχανία και ζωηρή περιέργεια…. Ο Αρναούτης μου έδωσε την εντύπωση έξυπνου και αφοσιωμένου ανθρώπου – αφοσιωμένου στον Κωνσταντίνο. Ο Κωνσταντίνος μπήκε στο γραφείο του, έτεινε το χέρι του και είπε: -Χαίρομαι που σας γνωρίζω. Έχω ακούσει πολλά για σας από Αμερικανούς φίλους. Σας εκτιμούν πολύ. Ρώτησα ευγενικά για τον λόγο που μ’ εκάλεσε. -Θα ήθελα τις απόψεις σας για το εκλογικό σύστημα. Οι εκλογές πλησιάζουν και θα θέλαμε να επεξεργαστούμε ένα νέο εκλογικό σύστημα που θα εγγυηθεί πολιτική σταθερότητα για την χώρα. Ποια γνώμη έχετε για το σύστημα των συγγενών κομμάτων; -Μόλις ήρθα στην Ελλάδα, είπα στον Κωνσταντίνο, και δεν είμαι αρκετά ενημερωμένος πάνω σ’ αυτά τα θέματα. Αλλά αν ζητάτε την γνώμη μου, είναι αρνητική, σαφώς αρνητική. Το σύστημα αδικεί παράφορα μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού, αυτούς που ψηφίζουν την Αριστερά, και οδηγεί σταθερά στη μελλοντική πόλωση των πολιτικών δυνάμεων της χώρας.»

Ο Α. Παπανδρέου δεν πολιτεύτηκε στις εκλογές του Οκτωβρίου 1961, ούτε στις εκλογές του Νοεμβρίου 1963. Πολιτεύτηκε για πρώτη φορά στις σίγουρες εκλογές του Φεβρουαρίου 1964 όπου η Ένωση Κέντρου θριάμβευσε με 53%. Στις 19 Φεβρουαρίου 1964 ορκίστηκε στο Τατόι, ενώπιον του ετοιμοθάνατου Βασιλέως Παύλου, Υπουργός Προεδρίας Κυβερνήσεως. Ήταν παρών στην ορκωμοσία του Κωνσταντίνου στα Ανάκτορα, λίγες μόνο ώρες μετά τον θάνατο του Βασιλέως Παύλου.

Η μόνη φωτογραφία από την ορκωμοσία στην οποία απεικονίζεται και ο Υπουργός Παπανδρέου είναι αυτή που δημοσιεύει ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος στο «Χωρίς Τίτλο».  Ίσως επειδή ο Α. Παπανδρέου στεκότανε τελευταίος από τα άλλα μέλη της κυβέρνησης. Δίπλα του (με τα γυαλιά) ο Πέτρος Γαρουφαλιάς, επόμενος ο Λουκής Ακρίτας. Την ημέρα της κηδείας του Βασιλιά, ο Υπουργός Παπανδρέου ήταν στην Μητρόπολη Αθηνών και ακολούθησε την εκφορά του νεκρού, πεζή, διακριτικά στην δεύτερη σειρά των μελών του υπουργικού συμβουλίου, από την Μητρόπολη μέχρι το Χίλτον. Η Μαργαρίτα Παπανδρέου στο βιβλίο της «Έρωτας και Εξουσία» δημοσιεύει την παρακάτω φωτογραφία με τον υπότιτλο της.

Οι τρεις κυρίες είναι μαυροντυμένες, πενθούν για τον Βασιλέα Παύλο! Η σύζυγος του Πρόεδρου Τζόνσον των Ηνωμένων Πολιτειών έχει έρθει στην Αθήνα μαζί με τον παλαιό Πρόεδρο Χάρυ Τρούμαν για να αντιπροσωπεύσουν τις ΗΠΑ στην κηδεία του Βασιλιά. Η κυρία Λάμπουϊς, σύζυγος του πρέσβυ των ΗΠΑ στην Αθήνα ξεναγεί την κυρία Τζόνσον στην Ακρόπολη. Η Μαργαρίτα Παπανδρέου έχει προστεθεί στην συντρoφιά τους, λίγο σαν αμερικανίδα πολίτις και λίγο σαν νύφη του πρωθυπουργού και σύζυγος υπουργού. Λόγω της κήρυξης εθνικού πένθους, οι τρεις κυρίες είναι μαυροντυμένες. Μετά την γνωριμία της με την κυρία Τζόνσον, τους επόμενους μήνες, η Μαργαρίτα πήρε το θάρρος και έγραψε δυο επιστολές στην σύζυγο του Προέδρου των ΗΠΑ. Όταν οι επιστολές αυτές έγιναν γνωστές, ξεσηκώθηκε θύελλα αντιδράσεων.

Ο νέος Βασιλιάς και ο νέος υπουργός ξεκίνησαν μια κανονική συνεργασία. Ο Κωνσταντίνος γράφει για τους πρώτους μήνες: «Ως υπουργός πάντως ο Ανδρέας με επισκεπτόταν συχνά. Δεν θα μπορούσε να γνωρίσει κανείς πιο χαρισματικό άνθρωπο. Είχε διαφορετικά χαρίσματα από τον πατέρα του. Ήταν ένας νέος επιστήμονας με καινούργιο μυαλό. Μου άρεσε πολύ. Ήταν πανέξυπνος.» Στις 5 Ιουνιου1964, μετά από ανασχηματισμό γίνεται Υπουργός Αναπληρωτής Συντονισμού στην δεύτερη κυβέρνηση της ΕΚ. Σημαντικό υπουργείο! Για τους γάμους του Βασιλιά, τον Σεπτέμβριο του 1964, εμφανίζεται άψογος σε όλες τις εκδηλώσεις.

 7 Σεπτεμβρίου 1964. Ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος αναχωρεί για επίσημη επίσκεψη στην Δανία, επίσημη επίσκεψη άμεσα συνδεδεμένη με τους επικείμενους γάμους του με την πριγκίπισσα Άννα-Μαρία της Δανίας. Τον συνοδεύει ο Υπουργός Εξωτερικών Σταύρος Κωστόπουλος. Στο αεροδρόμιο Ελληνικού τον κατευοδώνουν όλη η Βασιλική Οικογένεια και οι υπουργοί. Ο Ανδρέας Παπανδρέου περιμένει να χαιρετίσει τον Βασιλιά του, μετά από τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Στέφανο Στεφανόπουλο και πριν από τον Υπουργό Οικονομικών Κωνσταντίνο Μητσοτάκη. Είναι κομψός με καλοραμμένη ρεντιγκότα (ιματίδιο, habit) και καπέλο και άσπρα γάντια στο χέρι! Η εποχή του ζιβάγκο θα έρθει δέκα χρόνια μετά. Κάνει ένα άψογο χειροφίλημα στην Βασίλισσα Φρειδερίκη και στην διάδοχο Ειρήνη! Ο Βασιλιάς σταματά λίγο και ανταλλάσουν δυο κουβέντες οι δυο τους πριν προχωρήσει για να χαιρετίσει τον Μητσοτάκη.

Στην δεξίωση του πρωθυπουργού στην Μεγάλη Βρετανία προς τιμήν των γάμων του Βασιλέως και των Βασιλέων της Δανίας, ο Γεώργιος Παπανδρέου παρακάλεσε την νύφη του να εκτελέσει χρέη οικοδέσποινας. Η Μαργαρίτα, νέα τότε, με ωραίο παράστημα, ήταν πολύ κομψή, με ίσιο απλό φόρεμα, με λίγα κοσμήματα. Κι ερχόμαστε στην ημέρα του γάμου.

Την φωτογραφία αυτή δημοσιεύει η Μαργαρίτα Παπανδρέου στο βιβλίο της. Όμως δεν είναι «Μέρα ορκωμοσίας της νέας κυβέρνησης….», είναι μέρα του γάμου του Βασιλιά! Όσο κι αν οι ορκωμοσίες των κυβερνήσεων την εποχή εκείνη είχαν μια άλλη επισημότητα, δεν ορκιζότανε οι υπουργοί με φράκο. Το ζεύγος Παπανδρέου  λοιπόν προσέρχεται στην Μητρόπολη για τους γάμους. Εκείνος έχει ράψει για την περίσταση καλοκαιρινό φράκο με λευκό σακάκι. Στον λαιμό του φορά τον Ταξιάρχη του Τάγματος του Γεωργίου Α’ που του είχε απονείμει τις μέρες εκείνες ο Βασιλεύς, και στο στήθος τον Ανώτερο Ταξιάρχη του Τάγματος του Dannebrog που του είχε απονείμει, όπως και σε όλους τους υπουργούς της κυβέρνησης, ο Βασιλεύς της Δανίας. Εκείνη φορά κομψό ταγέρ με μακριά φούστα και μια ωραία toque στο κεφάλι.

                                    

Φωτογραφία από τους γάμους Κωνσταντίνου-Άννας-Μαρίας. Με λίγη προσπάθεια θα ξεχωρίσουμε την Μαργαρίτα Παπανδρέου, εντελώς δεξιά στην φωτογραφία. Δίπλα της είναι ο Ανδρέας Παπανδρέου τον οποίο όμως σχεδόν κρύβει ο πρίγκιπας Μάικλ του Κεντ (με την σκουρόχρωμη στρατιωτική στολή).

Άλλη μια φωτογραφία από το βιβλίο «Έρωτας και Εξουσία» με λανθασμένο υπότιτλο. Δεν είναι για τους γάμους του Βασιλιά, αλλά πολύ παλαιότερη. Το 1964 τα παιδιά ήταν μεγαλύτερα, η Μαργαρίτα είχε αποβάλει τον…επαρχιωτισμό της, και ο Γεώργιος Παπανδρέου φορούσε το άψογο φράκο με το λευκό σακάκι. Τα παιδιά παρακολούθησαν τους βασιλικούς γάμους από τις ειδικές εξέδρες που είχαν στηθεί γύρω από την Μητρόπολη για τα μέλη των οικογενειών των υπουργών και για όλους εκείνους που δεν ήταν δυνατόν να χωρέσουν στην εκκλησία. Οι γάμοι όμως εκείνοι ήταν η τελευταία πράξη στις καλές σχέσεις Α.Παπανδρέου-Βασιλέως Κωνσταντίνου. Ο Ανδρέας κατάλαβε ότι για να ξεχωρίσει από τα άλλα στελέχη της ΕΚ, για να είναι αρεστός και να εκπροσωπήσει τους αδιάλλακτους της παράταξης, έπρεπε να κρατά αποστάσεις από τον Βασιλιά. Χαρακτηριστικά αυτό μπορούμε να το καταλάβουμε από το βιβλίο του Νίκου Παπανδρέου.

Ο Νίκος Παπανδρέου, 8χρονος τότε, περιγράφει στις μυθιστορηματικές αυτοβιογραφικές ιστορίες του, τις αναμνήσεις του από τους γάμους του Βασιλιά και τις αντιδράσεις των οπαδών του πατέρα του κατά του Βασιλιά. «Όταν ο Μανόλης, ένας πιστός οπαδός του παππού από την γενέτειρα του, εγκαταστάθηκε στο σπίτι μας για να φροντίζει εμάς τα παιδιά, έφερε μαζί του τις μυρωδιές του χωριού, ιστορίες από τον Ερύμανθο και μια ζωντάνια που μας έκανε να λάμπουμε από χαρά. ….Η ατυχία του Μανόλη ήταν ότι, παρόλο που η οικογένεια μας εθεωρείτο έντονα αντιμοναρχική, το δημόσιο αξίωμα του πατέρα του επέβαλλε να παραστεί στο γάμο …Αν όμως όλη αυτή η διαδικασία (της ετοιμασίας για τον γάμο) μ’ έκανε ευτυχισμένο, στον Μανόλη είχε το αντίθετο αποτέλεσμα. Η παρουσία μας στο γάμο ισοδυναμούσε με εθνική προδοσία που άξιζε να τιμωρηθεί με εκτέλεση. Όσο εμείς ετοιμαζόμασταν, εκείνος βημάτιζε στην κουζίνα πέρα δώθε και με τα χέρια δεμένα πίσω του μονολογούσε:«Πώς είναι δυνατόν; Μα στο βασιλιά; Και θέλετε να μου πείτε ότι με το γάμο του θα κάνει κι άλλα βασιλόπουλα; Πότε θα βάλουμε ένα τέλος σ’ αυτή τη φάρα; Είναι ανάγκη να πάμε κι εμείς;» ….Οι δρόμοι στο κέντρο της Αθήνας ήταν γεμάτοι κόσμο. Οι κολόνες του ηλεκτρικού ήταν στολισμένες με λουλούδια και στα μπαλκόνια κρέμονταν σημαίες από διάφορες χώρες …Ο Μανόλης βλαστημούσε μέσα από τα δόντια του. «Στην Κόλαση να καταλήξει η μαύρη του ψυχή», σιγομουρμούριζε όταν περνούσε κάποιο μέλος βασιλικής οικογένειας. Με το κάθε «αα!» και «ωω!» του κόσμου θεωρούσε καθήκον του ν’ αντιδράσει. «Έλα τώρα, πριγκίπισσα είναι αυτή; Σαν υπηρέτρια είναι. Κοιτάξτε αυτόν με το μουστάκι. Ποιός νομίζει ότι είναι; Ο Μπίσμαρκ; Για δες εκεί, μας φέραν και τον Μέτερνιχ» ….Ο βασιλιάς μας ήταν ομολογουμένως πολύ όμορφος, με τα μαύρα του μαλλιά και τη δυνατή ολόισια μύτη του. …Όταν πέρναγε μπροστά μας, ο Μανόλης άφησε ένα «ουστ!» που ήταν τόσο δυνατό, ώστε πολλοί γύρισαν και μας κοίταξαν ….Όταν πέρασε η νέα βασίλισσα με τα ξανθά μαλλιά της να λάμπουν σαν φωτοστέφανο κάτω από τον καυτό αθηναϊκό ήλιο, ο παππούς ανταπέδωσε το βλέμμα της μ’ ένα νεύμα, όπως ο πατέρας που δίνει την ευχή στην κόρη του. Καθώς επιστρέφαμε στο σπίτι, ο Μανόλης μας κοίταζε μ’ ένα θλιμμένο βλέμμα, σαν κουκουβάγιας, κουνώντας το κεφάλι του. Τον λυπήθηκα. Φαινόταν πραγματικά συντετριμμένος ….Την άλλη μέρα ο Μανόλης έβαλε τα πράγματά του στην ίδια ταλαιπωρημένη γκρίζα βαλίτσα που κρατούσε όταν πρωτοήρθε στο σπίτι μας, φόρεσε ένα άσπρο καπέλο που δεν το είχαμε ξαναδεί και ψέλλισε κάτι στη μητέρα για προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε η αγαπημένη του αδελφή στη Μακεδονία. ….Ο Μανόλης μας αποχαιρέτησε σοβαρά, σαν στρατιώτης που πήγαινε στον πόλεμο. Δεν τον ξαναείδαμε, ούτε τώρα ξέρω τι απέγινε.» Ο Νίκος Παπανδρέου θυμάται και παραδέχεται τις θερμές σχέσεις, τις σχεδόν οικογενειακές, του Γεωργίου Παπανδρέου με το νεαρό βασιλικό ζευγάρι.

 26 Οκτωβρίου 1964, περίπου ένα μήνα μετά τους βασιλικούς γάμους, ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος και η Βασίλισσα Άννα-Μαρία παρίστανται για πρώτη φορά σαν Βασιλείς στην Θεσσαλονίκη στις γιορτές για την απελευθέρωση της συμπρωτεύουσας. Αποβιβάζονται από το πλοίο «Πολεμιστής» του Βασιλικού Ναυτικού και ο πρωθυπουργός τους υποδέχεται στην προκυμαία μπρος στον Λευκό Πύργο. Είναι πάντα εγκάρδιος με το νεαρό ζευγάρι, ο Ανδρέας όμως; Εκείνος έχει θέσει σε εφαρμογή σχέδιο σύγκρουσης.

«Τις ημέρες εκείνες ο Ανδρέας Παπανδρέου συμμετείχε στην κυβέρνηση ως αναπληρωτής υπουργός Συντονισμού. Με την ιδιότητά του αυτή με επισκεύτηκε για να μου κάνει μια ανάλυση για τον προϋπολογισμό. Ως καθηγητής που ήταν, αλλά και ένας άνθρωπος με έντονη θεατρικότητα, θυμάμαι, η ανάλυση που μου έκανε με εντυπωσίασε. Όταν τέλειωσε, μου είπε: -Μεγαλειότατε, θέλω να σας πω κάτι γιατί θα ήθελα να το ακούσετε από μένα πρώτα. Πρόκειται για απόρρητο μυστικό. Ο πατέρας μου μού έχει δώσει εντολή να είμαι ο άνθρωπος που θα βρίσκεται σε επαφή με τους κομμουνιστές, να είμαι ο σύνδεσμος της κυβέρνησης με την ΕΔΑ.» Ο Κωνσταντίνος, μετά από σκέψη για το τι έπρεπε να κάνει, τηλεφώνησε στον πρωθυπουργό. Μετά τις πρώτες κουβέντες ο Γεώργιος Παπανδρέου κατάλαβε ότι κάτι συμβαίνει «-Δεν μου λέτε , Μεγαλειότατε, μήπως είδατε τον γιο μου; με ρώτησε με φωνή γεμάτη ανησυχία. -Μόλις έφυγε. -Έρχομαι αμέσως!» Όταν μετά από λίγα λεπτά ήρθε και ο Βασιλιάς του μετέφερε την αποκάλυψη του Ανδρέα, ο πρωθυπουργός είπε: «-Ρε, τον ψεύτη! Σας είπε τέτοιο πράγμα; -Ναι. -Είναι ψέματα, Μεγαλειότατε! Δεν του έχω δώσει καμία τέτοια εντολή. Έπρεπε να πιστέψω ή τον Γέρο ή τον Ανδρέα. Πίστεψα τον πρώτο.» Ποια είναι τελικά η αλήθεια; Ο πρωθυπουργός λέει ψέμματα στον Ανώτατο Άρχοντα και του κρύβει την εντολή που έδωσε στον γιο του ή ο υπουργός λέει ψέμματα στον Ανώτατο Άρχοντα και εμφανίζει τον εαυτό του σαν σύνδεσμο με την αριστερά για να φοβίσει τον Βασιλέα, να τον κάνει να ζητήσει την αποπομπή του και να ηρωποιηθεί  στα μάτια των αδιάλλακτων στους οποίους ο Ανδρέας αποφάσισε να στηριχτεί; Ο Βασιλιάς κράτησε την ψυχραιμία του και δεν έδωσε συνέχεια στο θέμα. Ο Α. Παπανδρέου, αφού δεν κατάφερε να αποπεμφθεί, αποφάσισε να …παραιτηθεί από υπουργός, για να έχει ελευθερία κινήσεων. «Μια Κυριακή του Νοέμβρη (1964) επισκέφθηκα τον πατέρα μου στο Καστρί και του είπα πως είχα αποφασίσει να παραιτηθώ, για να του δώσω την ευκαιρία να κυβερνήσει απαλλαγμένος από τα προβλήματα που δημιουργούσε η παρουσία μου στην κυβέρνηση. Στην αρχή ξαφνιάστηκε, αλλά καθώς το σκέφθηκε περισσότερο άρχισε να βρίσκει την ιδέα συζητήσιμη.» Έμεινε υπουργός Αναπληρωτής Συντονισμού μόνο πέντε μήνες, χρονικό διάστημα πολύ μικρό για κάποιον που θέλει να θέσει τις δυνάμεις του και τις γνώσεις του στην αναμόρφωση της Οικονομίας και κατά συνέπεια στην ευημερία του λαού.

 

Κατά τους μήνες της υπουργίας του, ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε κάποιες συναντήσεις με τον πρίγκιπα Πέτρο. Ο Πέτρος προσπάθησε να έρθει κοντά στον Ανδρέα; ή ο Ανδρέας πλησίασε τον Πέτρο και τον ενθάρρυνε να δημοσιοποιήσει ότι παράπονα είχε από τον Κωνσταντίνο;  Αν ο Πέτρος είχε πιστέψει ότι θα μπορούσε να παίξει ρόλο σε ανώμαλες καταστάσεις που θα δημιουργούντο, μάλλον έκανε λάθος. Οι άνθρωποι που θα τις δημιουργούσαν δεν νομίζω ότι θα κατέφευγαν στις υπηρεσίες του Πέτρου. Αν ο Ανδρέας ήθελε να μεταχειριστεί τον Πέτρο και τις φιλοδοξίες του για να φθείρει τον Βασιλιά και τον θεσμό, τότε ναι τα κατάφερε, το σχέδιό του πέτυχε! Οι δηλώσεις του Πέτρου προκάλεσαν πρόβλημα.

                           

Ο Α. Παπανδρέου παρέμεινε εκτός κυβέρνησης από τον Νοέμβριο που παραιτήθηκε μέχρι τις 29 Απριλίου 1965 που επέστρεψε και πάλι στο Υπουργείο Συντονισμού σαν Αναπληρωτής Υπουργός. Τώρα έκρινε ότι δεν τον ωφέλησε η παραμονή του εκτός κυβέρνησης και …αποφάσισε να επιστρέψει! Ταραγμένες, ανώμαλες εποχές. Όλοι μιλούσαν για το σχέδιο Περικλής βάσει του οποίου ο Καραμανλής έκανε τις εκλογές «βίας και νοθείας» του 1961. Σε λίγες μέρες, στα μέσα Μαΐου θα αποκαλυφθεί η υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ. Λίγο πριν την αποκάλυψη της έχουμε την τελευταία συνάντηση Βασιλέως Κωνσταντίνου-Ανδρέα Παπανδρέου. Αντιγράφω όπως την περιγράφει ο Παπανδρέου στο βιβλίο του. Το βιβλίο αυτό κυκλοφόρησε τον Νοέμβριο του 1974, δηλαδή για τις πρώτες εκλογές μετά την κατάρρευση της δικτατορίας και πριν το δημοψήφισμα για το Πολιτειακό.Ο Παπανδρέου εμφανίζει τον Βασιλιά να θέλει να τιμωρηθούν οι αξιωματικοί που στις ανακρίσεις αποκάλυψαν την εφαρμογή του σχεδίου Προμηθέας στα 1961. Ο Κωνσταντίνος στο δικό του βιβλιο δείχνει έκπληκτος που του απέδωσαν τέτοια πρόθεση.

«Στις αρχές Μαΐου επισκέφθηκα το Βασιλιά Κωνσταντίνο για να τον ενημερώσω για τα τρέχοντα ζητήματα του υπουργείου μου. Τον βρήκα ανήσυχο για την διείσδυση των κομμουνιστών στα εργατικά σωματεία και δυσαρεστημένο από την εκπαιδευτική μας μεταρρύθμιση. Αλλά περισσότερο απ’ όλα τον πείραζε η αποκάλυψη της επέμβασης του στρατού στις εκλογές του 1961.  -Τρέφω μεγάλο σεβασμό στον πατέρα σου, μου είπε, αλλά διαφωνούμε σοβαρά για την τύχη των πέντε αξιωματικών που έκαναν τις ανακρίσεις. Δεν εδίστασαν να αναφέρουν ενέργειες ανωτέρου των,  του αρχηγού του Γενικού Επιτελείου στρατηγού Γεννηματά. Αυτό μαρτυρεί τελεία κατάρρευση της ιεραρχίας στο στράτευμα. Δεν υπάρχει πια θέση στο στρατό γι’ αυτούς τους αξιωματικούς.  -Μεγαλειότατε, απάντησα, οι πέντε αξιωματικοί εκτελούσαν διαταγή του Πρωθυπουργού. Αν δεν υπάκουαν, θα ήσαν ένοχοι ανταρσίας. Αν υπάρχει ευθύνη σ’ αυτή την υπόθεση, θα πρέπει να καταλογιστεί στην Κυβέρνηση, όχι στους αξιωματικούς.  Η απάντηση μου εξαγρίωσε τον Κωνσταντίνο. -Όχι, δεν έπρεπε να εκτελέσουν μια τέτοια διαταγή. Έπρεπε να παραιτηθούν.  – Συνέβη ποτέ κάτι τέτοιο; απάντησα πάλι. Γιατί δεν παραιτήθηκαν οι αξιωματικοί που εκτέλεσαν το σχέδιο Περικλής, αντί να υπακούσουν στην εντολή του Καραμανλή; Αλλά ο Κωνσταντίνος είχε χορτάσει από συζήτηση. Ανταλλάξαμε μερικές τυπικότητες κι έφυγα. Δεν τον ξαναείδα έκτοτε.» Σ’ αυτόν ακριβώς τον «διάλογο» ο Βασιλιάς απαντά. «Γράφτηκε επίσης ότι πίεσα την κυβέρνηση να αποστρατεύσει όσους είχαν αναλάβει την έρευνα για το «Σχέδιο Περικλής». Δεν είχα την παραμικρή ανάμειξη. Το άκουσα πρώτη φορά πολλά χρόνια αργότερα…. Εγώ ούτε για το «Σχέδιο Περικλής» γνώριζα ούτε είχα την παραμικρή πρόθεση να παρέμβω στην εξέλιξη των ερευνών ούτε βέβαια και υπήρχε περίπτωση να κάνω κάτι διαφορετικό από αυτό που οι αρχές μου με πρόσταζαν να πράξω ως προς την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ.»

Ακριβώς η υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ, έφερε την ρήξη στις σχέσεις του Βασιλιά με τους Παπανδρέου. Την ύπαρξη του ΑΣΠΙΔΑ υπό την πολιτική καθοδήγηση του Ανδρέα Παπανδρέου παραδέχεται στο ογκώδες βιβλίο του ο Άρις Μπουλούκος, πρωτεργάτης της οργάνωσης και κατηγορούμενος στην δίκη.

                    Ο Ανδρέας Παπανδρέου και ο Άρις Μπουλούκος (αριστερά με τα γυαλιά). Μαζί στον ΑΣΠΙΔΑ, μαζί στο ΠΑΣΟΚ μέχρι το 1982 που διαφώνησαν και χώρισαν οι δρόμοι τους. 

Ο Κωνσταντίνος, ακόμη και σήμερα, επιμένει ότι ήταν συνταγματικό του καθήκον να προστατεύει τις Ένοπλες Δυνάμεις και την Δημοκρατία από κάθε συνωμοτική οργάνωση. Δεν το κατάφερε με τους συνωμότες της 21ης Απριλίου γιατί κανένας δεν τους κατέδωσε πριν, και σχεδόν κανένας δεν τόλμησε να τον ακολουθήσει στις 13 Δεκεμβρίου όταν διακήρυξε σε όλη την Ελλάδα, σε Στρατό και Λαό, την πλήρη αντίθεση του με το δικτατορικό καθεστώς. Στην περίπτωση του ΑΣΠΙΔΑ ο Βασιλιάς θέλησε να ελεγχθεί η ακρίβεια των πληροφοριών και να αποδοθούν ευθύνες εκεί που πρέπει. «Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι υπήρξε ο ΑΣΠΙΔΑ. Και ο πρώτος που μου το επιβεβαίωσε αυτό ήταν ο ίδιος ο Μπουλούκος. Η έκταση βέβαια της συνωμοσίας και της ανάμειξης του Ανδρέα Παπανδρέου είναι κάτι που από εμένα τουλάχιστον δεν είναι ακόμη εξακριβωμένο. Ο Μπουλούκος πάντως μου είχε επιβεβαιώσει ότι ο Ανδρέας ήταν μέσα σε όλο αυτό το σχέδιο.»

Μετά   τις 15 Ιουλίου 1965 και την παραίτηση του Γεωργίου Παπανδρέου από την πρωθυπουργία, θα δούμε διάφορα πρωτόγνωρα γεγονότα να διαδραματίζονται. Όλα τα ηγετικά στελέχη της Ένωσης Κέντρου «αποστατούν» μη μπορώντας να ανεχθούν άλλο τις εξτρεμιστικές πρακτικές του Ανδρέα Παπανδρέου και των πιστών του. Ο Γεώργιος Παπανδρέου, ο μεγάλος χαμένος στην υπόθεση, έχει καταλάβει πού τον οδήγησε η αδιαλλαξία του γιου του και τι κίνδυνοι απειλούν την Ελλάδα και την Δημοκρατία. Ο Ανδρέας Παπανδρέου μπορεί να είναι ευχαριστημένος. Έχει καταφέρει να αναδειχθεί ως ο αναμφισβήτητος ηγέτης των ακραίων. Το 53% των Ελλήνων ψήφισέ την ΕΚ με την ελπίδα ότι θα κυβερνήσει σωστά την χώρα, ότι θα διορθώσει πολλά από τα στραβά που υπήρχαν, ότι θα γίνουμε ένα ευρωπαϊκό δημοκρατικό κράτος. Ο Γ. Παπανδρέου επιδιώκει τώρα την ύφεση. Ο Α. Παπανδρέου ήξερε ότι η όξυνση της κατάστασης, και η πόλωση ευνοούσαν τα πολιτικά του σχέδια.

Ο Κωνσταντίνος γράφει: «Στο εσωτερικό, ο Ανδρέας Παπανδρέου συνέχιζε να ρίχνει λάδι στην φωτιά δηλώνοντας ότι θα όρκιζε την κυβέρνηση στο Σύνταγμα χωρίς να απαιτείται η λήψη εντολής από τον Βασιλέα. Μιλούσε για την «κυβέρνηση του λαού». Φυσικά δεν αγνοούσε μόνο τον Βασιλέα, αγνοούσε και το Σύνταγμα και το κόμμα του πατέρα του, αγνοούσε και την αντιπολίτευση, αγνοούσε και τις εκλογές που είχαν ήδη προκηρυχθεί.» Στις 21 Απριλίου ο Α. Παπανδρέου συλλαμβάνεται και κρατείται στις φυλακές Αβέρωφ. Στις 13 Δεκεμβρίου μαθαίνει για την απόπειρα του Βασιλιά. Να πως το περιγράφει: «Με κατείχαν έντονα άλλα μικτά συναισθήματα. Η αναμέτρηση ήλθε. Όσο κι’ αν δεν ήθελα να συνταυτιστώ με τον Βασιλιά, ήμουν ενθουσιασμένος. Μια τέτοια αναμέτρηση έδινε δυνατότητες. Έκρυβε όμως και κινδύνους. Μια αποφασιστική νίκη των συνταγματαρχών θα σήμαινε μακροχρόνια παραμονή στην εξουσία… Νωρίς το πρωί της επόμενης κτύπησα την πόρτα. Επέμεινα πως έπρεπε να πάω στην τουαλέτα. Ένας χωροφύλακας με ακολούθησε με το αυτόματο οπλισμένο. Τι θα’χανα; Τον ρώτησα: -Πως τα πάει ο Βασιλιάς; -Πολύ άσχημα, απάντησε. Προσπαθεί να ξεφύγει. Ηττήθηκε παντού.  Με κατέλαβε μελαγχολία. Όχι πως ευχόμουν να νικήσει ο Βασιλιάς, αλλά δε μπορούσα να πιστέψω πως το πραξικόπημα του Βασιλιά κατέρρευσε με τέτοιο τρόπο. Είχαν λοιπόν τόσο μεγάλη δύναμη οι συνταγματάρχες; Επιστρέφοντας στο κελί μου, είδα το νέο υπομοίραρχο να κάθεται κοντά στο παράθυρο. Διάβαζε μια εφημερίδα. Σταμάτησα δίπλα του προσπαθώντας να δω τις επικεφαλίδες. Την έβαλε κάτω, στράφηκε προς τα πάνω, με κοίταξε και είπε σιγά: -Έφυγαν  και τα τελευταία υπολείμματα της κοινοβουλευτικής διαφθοράς. Ο Βασιλιάς απέδρασε στην Ιταλία. Τον κοίταξα χωρίς να πιστεύω στ’ αυτιά μου. Αυτή ήταν η στάση των  νέων αξιωματικών απέναντι του Βασιλιά; Όλοι οι αξιωματικοί της Χωροφυλακής ήσαν πασίγνωστοι φανατικοί βασιλόφρονες. Είχε συμβεί κάτι καινούργιο; Μπόρεσε η στρατιωτική χούντα ν΄ αναπτύξει δική της ιδεολογία; Είχε το πραξικόπημα μεγαλύτερο περιεχόμενο απ’ ότι είχα υποπτευθεί;» (Μικρή παρένθεση. Στο βιβλιο του ο Ανδρέας Παπανδρέου, κάθε φορά που γράφει για Βασιλείς (Παύλο, Κωνσταντίνο) μεταχειρίζεται το Βήτα κεφαλαίο. Κατάλοιπο από την εποχή της Βασιλείας! Αντιθέτως, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, στο 12τομο Αρχείο του, γράφει παντού, βασιλεύς Παύλος, βασιλεύς Κωνσταντίνος. Σ’ αυτόν δεν έχει μείνει κανένα κατάλοιπο από την εποχή της Βασιλείας!)

Στα χρόνια της δικτατορίας, Βασιλιάς – Ανδρέας Παπανδρέου δεν είχαν καμία επαφή. «Πολλοί ήταν οι πολιτικοί με τους οποίους ήρθα σε επαφή εκείνη την εποχή. Είχα δει τον Μαγκάκη πολλές φορές, ενώ συναντιόμουν και με κάποια στελέχη του ΚΚΕ. Με τον Ανδρέα Παπανδρέου απ’ όταν έφυγα από την Ελλάδα δεν είχα ξανά κάποια επαφή. Κανείς μας δεν έκανε προσπάθεια. Αν βέβαια ο Ανδρέας ήθελε να μιλήσουμε, ασφαλώς και θα το έκανα». Τα γεγονότα ακολούθησαν την πορεία τους, την γνωστή πορεία τους. Τον Φεβρουάριο του 1981, ο Παπανδρέου, αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, και μετά μερικούς μήνες πρωθυπουργός, επιτίθεται με πρωτοφανή σφοδρότητα στην κυβέρνηση Ράλλη που επέτρεψε, με όλους τους ασφυκτικούς περιορισμούς, την ταφή της Βασίλισσας Φρειδερίκης στην Ελλάδα. Το καλοκαίρι του 1993, ο Παπανδρέου, και τότε στην αντιπολιτευση, εξοργίστηκε πολύ που ο Κωνσταντίνος, 19 χρόνια μετά το Δημοψήφισμα, τόλμησε να επισκεφτεί και να γνωρίσει στα παιδιά του την πατρίδα τους. Τότε ήταν που δήλωσε ότι μόλις έρθει και πάλι στην εξουσία θα τους δημεύσει την περιουσία και θα τους αφαιρέσει την ελληνική ιθαγένεια. Το’πε και το΄κανε, με τον απίθανο νόμο Βενιζέλου του 1994. «Ήταν ένας νόμος από ανθρώπους με μαύρη ψυχή».

«Είχε καταφέρει να κρύψει και από μένα και από πολλούς άλλους τι πραγματικά είχε στο μυαλό του. Αργότερα το καταλάβαμε και εγώ και ο λαός» ….Λάθος Μεγαλειότατε. Ο λαός δεν έχει ακόμα καταλάβει πόσο κακό έκανε στον Έλληνα η διακυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου.

 

Βιβλιογραφία: 1.Βασιλεύς Κωνσταντίνος, Χωρίς Τίτλο, Εκδόσεις Το Βήμα, 2015.

2. Η Δημοκρατία στο απόσπασμα, του Ανδρέα Παπανδρέου, Εκδόσεις Καρανάση, 1974.

3.Έρωτας και Εξουσία, της Μαργαρίτας Παπανδρέου, Εκδόσεις Πατάκη, 2015.

4.Δέκα μύθοι και μία ιστορία, του Νίκου Παπανδρέου, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1995.

5.Υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ, του Άρι Μπουλούκου, Εκδόσεις Ο Τύπος Α.Ε. 1989.

Φωτογραφίες από το προσωπικό αρχείο του κυρίου Παπακωνσταντίνου και από το βιβλίο της Μαργαρίτας Παπανδρέου «Έρωτας και εξουσία».

Ευχαριστούμε θερμά τον κύριο Παπακωνσταντίνου για την πολύτιμη και μακροχρόνια συνεργασία του.