Λιχτενστάιν: Μία μεγάλη επέτειος μιας μικρής χώρας

Το Πριγκιπάτο του Λιχτενστάιν γίνεται τριακοσίων ετών

Μεγάλη επέτειος μιας μικρής Χώρας

 

Ι. Η μεγάλη επέτειος

Στις 23 Ιανουαρίου 2019 το Πριγκιπάτο του Λιχτενστάιν γιόρτασε με την δέουσα μεγαλοπρέπεια τα 300 χρόνια από την ίδρυσή του.

Οι εορτασμοί άρχισαν με δύο πομπές, που ξεκίνησαν, η μεν πρώτη από το ορεινό Σελενμπεργκ και η άλλη από το πεδινό Σαάν, για να συναντηθούν στο σημείο όπου ενώνονται η ορεινή περιοχή του Σέλενμπεργκ με την Κομητεία της Βαντούζ.

Σε μία δεόντως μεγαλοπρεπή τελετή, παρουσία του Πρίγκιπα Χάνς Άνταμ του Β’, του Διαδόχου Αλόις, της Πριγκιπικής Οικογένειας και 450 επισήμων καλεσμένων, οι Πρόεδροι της Αυστρίας, της Ελβετίας και της Γερμανίας, απευθύνοντας χαιρετισμό, είπαν: «στις 23 Ιανουαρίου 1719 άρχισε ένα success story που διαρκεί έως και σήμερα. Ένας επιτυχημένος οικονομικός χώρος με 4000 επιχειρήσεις και με θέσεις εργασίας περισσότερες και από τους κατοίκους. 8500 Αυστριακοί έρχονται και εργάζονται εδώ κάθε μέρα…σας εύχομαι άλλα 300 χρόνια επιτυχίας», δήλωσε ο Πρόεδρος της Αυστρίας. «…παρά τις διαφορές στην πολιτειακή οργάνωση, η Ελβετία και το Λιχτενστάιν διατηρούν εδώ και γενεές, υποδειγματικές σχέσεις σε μια εποχή εκατέρωθεν επεμβάσεων στα εσωτερικά άλλων κρατών», ανέφερε ο Πρόεδρος της Ελβετίας. «Πρέπει να είστε περήφανοι για αυτά τα 300 χρόνια, που με μεγάλη επιδεξιότητα και αποφασιστικότητα διατηρήσατε την ανεξαρτησία και αυτονομία σας…» είπε ο Πρόεδρος της Γερμανίας. Συγχαρητήρια μηνύματα απέστειλαν η Γερμανίδα Καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ και ο Καγκελάριος της Αυστρίας Σεμπάστιαν Κούρτς. Πάντως οι εορτασμοί θα διαρκέσουν όλο το 2019. Το σκεπτικό είναι να κάνουν τους κατοίκους της χώρας, «τουρίστες μέσα στην ίδια τους τη χώρα». Με έκταση μόλις 160 τ.χ. (όσο η Μήλος) και με 36.000 κατοίκους, «σφηνωμένο» κυριολεκτικά ανάμεσα στην Ελβετία και την Αυστρία, είναι το κράτος με τους πλουσιότερους κατοίκους στην Ευρώπη.

Δεν είναι μόνο η επέτειος των 300 χρόνων, που αξίζει εορτασμού. Η γιορτή αυτή είναι διαφορετική για πολλούς λόγους. Στο επίσημο φυλλάδιο του εορτασμού, διαβάζουμε: «πριν 300 χρόνια μας κινούσε ο ατμός. Σε 300 χρόνια τι;»

 

ΙΙ. Η ίδρυση του Λιχτενστάιν

Το Πριγκιπάτο του Λίχτενστάιν, αποτελούνταν από την Ηγεμονία του Σελενμπέργκ και την Κομητεία της Βαντούζ. Ανήκαν στον υπερχρεωμένο Κόμη του Χόενεμ και αγοράσθηκαν από τον Ιωάννη Άνταμ τον Α’ των Λιχτενστάιν, οι οποίοι ήταν Αυστριακοί ευγενείς. Ακολούθως, το έτος 1719, ο Αυτοκράτορας Κάρολος ο Ε’ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους, με Διάταγμα αναγνώρισε την κρατική υπόσταση του Λιχτενστάιν αναγνωρίζοντάς το ως Πριγκιπάτο στα πλαίσια της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Το 1806, το Πριγκιπάτο του Λιχτενστάιν συμμετείχε στην Ομοσπονδία του Ρήνου, μία συμμαχία Γερμανών Ηγεμόνων υπό την Ηγεσία του Ναπολέοντα, αποκτώντας «de facto» πλήρη κρατική κυριαρχία, η οποία αναγνωρίσθηκε και επίσημα το 1815 στο Συνέδριο της Βιέννης. Την ίδια χρονιά απετέλεσε μέλος της Γερμανικής Ομοσπονδίας, μίας χαλαρής συμμαχίας Γερμανών Ηγεμόνων, η οποία διαλύθηκε το 1866. Από τότε το Λιχτενστάιν συνήψε τελωνειακή ένωση αρχικά με την Αυστροουγγαρία, και από το 1919 με την Ελβετία. Από το 1806 έγιναν δομικές μεταρρυθμίσεις με την κατάργηση φεουδαρχικών θεσμών. Έγινε μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος, της διοικήσεως και της Εκκλησίας. Δημιουργήθηκε κτηματολόγιο, αφού προηγουμένως έγινε αναδασμός της γης. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές βρήκαν ισχυρή αντίσταση, όμως με την επιβολή τους η χώρα άρχισε να εκσυγχρονίζεται. Το 1818 η χώρα αποκτά το πρώτο της Σύνταγμα, το 1852 ένα δεύτερο το οποίο απηχούσε τις αρχές της «πεφωτισμένης δεσποτείας», χωρίς να αναγνωρίζει ουσιαστικά ατομικά δικαιώματα στους πολίτες. Το 1848/49, η χώρα αποκτά το πρώτο της Κοινοβούλιο (Landrat).

Η τελωνειακή ένωση με την τότε κραταιά Αυστροουγγαρία, τερματίζει την απομόνωση της χώρας και δίνει νέα ώθηση στα δημόσια οικονομικά αλλά και στην οικονομία της. Αυστριακοί υπάλληλοι αναλαμβάνουν την φορολογική διοίκηση. Η τελωνειακή αυτή ένωση λήγει το 1819. Έτσι το 1861 δημιουργείται στη Βαντούζ, το πρώτο εργοστάσιο της χώρας, ένα εκκοκκιστήριο βάμβακος. Θα ακολουθήσουν δύο εργοστάσια υφαντών και ένα κλωστήριο. Με το σύνταγμα του 1862, τελειώνει και τυπικά η απολυταρχία. Ο Πρίγκιπας –Κυβερνήτης συνεχίζει να είναι η πηγή όλων των εξουσιών, δεσμεύεται όμως πλέον από το Σύνταγμα. Οι νόμοι και οι φορολογία πρέπει να έχουν πλέον την συναίνεση της Βουλής. Όμως η Κυβέρνηση εξακολουθεί (εν μέρει έως και σήμερα) να εξαρτάται από τον Πρίγκιπα.

Το 1921 ψηφίζεται το ισχύον σύνταγμα της χώρας, κατά το οποίο οι εξουσίες του κράτους πηγάζουν και από τον Ηγεμόνα και από τον Λαό. Για πρώτη φορά θεσπίζονται στοιχεία άμεσης δημοκρατίας και οι πολίτες με πρωτοβουλία τους μπορούν να προκαλέσουν δημοψήφισμα. Με την τελωνειακή ένωση της χώρας με την Ελβετία, το ελβετικό φράγκο γίνεται από το 1924 το επίσημο νόμισμα της χώρας. Το 1938, ο Πρίγκιπας Φραγκίσκος Ιωσήφ ο Β’ αρχίζει να διαμένει μόνιμα στη χώρα. Και αυτό όταν την ίδια χρονιά, η Αυστρία προσαρτήθηκε από την ναζιστική  Γερμανία. Λέγεται, ότι ο τότε Πρίγκιπας Φραγκίσκος Ιωσήφ ο Β’ συναντήθηκε με τον Αδόλφο Χίτλερ και του είπε, «αν εσείς είστε Αρχηγός του Τρίτου Ράιχ, η χώρα μου δημιουργήθηκε ήδη από το πρώτο!» Πάντως υπό τον φόβο της ανόδου των ναζιστών στην εξουσία, σχηματίσθηκε η πρώτη οικουμενική κυβέρνηση η οποία διήρκεσε για περίπου 60 χρόνια ! Το 1984 δίνεται μετά από πολλές προσπάθειες, το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες (μην ξεχνάμε ότι η χώρα είναι εξαιρετικά συντηρητική). Το 1990 γίνεται μέλος του ΟΗΕ και το 1995 μέλος του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ).

Το 1923 θεσπίζεται νέα φορολογική νομοθεσία καθώς και νέοι εταιρικοί τύποι, δημιουργώντας έτσι τον οικονομικό χώρο του Λιχτενστάιν. Ξένοι επενδυτές προσελκύονται στη χώρα. Έτσι ενώ έως το 1950 η χώρα ήταν ένα φτωχό, καθυστερημένο αγροτικό κράτος, μέσα σε λίγες δεκαετίες, μετατράπηκε σε ένα ανεπτυγμένο κράτος, στο οποίο ο κλάδος της παροχής υπηρεσιών και ο τραπεζικός τομέας αρχίζουν να γνωρίζουν άνθηση. Παράλληλα, ενισχύεται και ο τομέας της βιομηχανίας. Στο Schaan, μια μικρή κοιλάδα, προσελκύονται  βαριά ονόματα της βιομηχανίας: η ThyssenKrupp, η Swarovski, η Hoval AG, η HILTI AG, η Hilcona, Ivoclar Vivadent, η Neutrik, με αντικείμενο την υψηλή τεχνολογία, την παραγωγή ιατρικών ειδών, την τεχνική μέσων μαζικής ενημερώσεως, είδη διατροφής, είδη θερμοϋδραυλικής κ.α.. Οι εξαγωγές, το 2016 ανέρχονταν στο ποσό των 3,5 δις ελβετικών φράγκων, χωρίς να υπολογίζονται οι εξαγωγές προς την Ελβετία. Μεγάλη άνθηση έχει ο τραπεζικός τομέας, ο τομέας της παροχής υπηρεσιών, ο τουρισμός, η γεωργία και η κτηνοτροφία. Τα δημόσια οικονομικά είναι απολύτως εντάξει, και το Δημόσιο χρέος είναι ένα ολοστρόγγυλο μηδενικό. Φυσικά η πιστοληπτική ικανότητα της χώρας είναι ΑΑΑ.

ΙΙΙ. Μια μοναρχία αλλιώτικη από τις άλλες.

Το Λιχτενστάιν διαφέρει από τις άλλες ευρωπαϊκές μοναρχίες. Ο μονάρχης του Λίχτενστάιν δεν αποτελεί, όπως στην υπόλοιπη Ευρώπη, διακοσμητικό στοιχείο του πολιτεύματος, αλλά έχει ευρύτατες εξουσίες τις οποίες θα ζήλευαν οι Πρόεδροι Μακρόν και Πούτιν. Οι εξουσίες, η εθνική κυριαρχία του κράτους, πηγάζουν από τον Πρίγκιπα και τον Λαό. Με άλλα λόγια αποτελεί ίσως τον κύριο πόλο εξουσίας. Οι νόμοι ισχύουν μόνο με την ρητή του έγκριση. Πέρα από την εμπιστοσύνη της Βουλής, η Κυβέρνηση πρέπει να απολαμβάνει και την εμπιστοσύνη του Πρίγκιπα. Πέραν αυτού, εκτός από το δικαίωμα απονομής χάριτος, ο Πρίγκιπας έχει το δικαίωμα να ζητήσει το πέρας κάθε διενεργούμενης δικαστικής έρευνας ή ανάκρισης. Στην πολιτική πραγματικότητα της χώρας ισχύει η λεγόμενη «συνεργασία μεταξύ ηγεμόνα και λαού», δηλαδή ένας άγραφος κανόνας κατά τον οποίο, ο Ηγεμόνας δεν μπορεί να κάνει τίποτε εναντίον του λαού, όμως ούτε ο λαός μπορεί να κάνει τίποτε εναντίον του Ηγεμόνα. Ο Χάνς Άνταμ ο Β’ συνηθίζει να παρεμβαίνει και στην καθημερινή πολιτική, με δηλώσεις και συνεντεύξεις. Ιδιαίτερο θόρυβο προκάλεσε το 2008 η δήλωσή του «η μικρή μου χώρα επέζησε από το πρώτο, το δεύτερο και το τρίτο Ράιχ. Ελπίζω ότι θα επιζήσει και ένα τέταρτο Ράιχ». Ο διάδοχος Αλόις ασκεί από το 2004, καθήκοντα αρχηγού του κράτους ως αντιβασιλεύς. «Το προτέρημα της Μοναρχίας είναι ότι ο αρχηγός του κράτους δεν χρειάζεται να σκέφτεται την επανεκλογή του, και έτσι του δίνεται η δυνατότητα να αφιερωθεί σε μακροπρόθεσμα ζητήματα και εγχειρήματα, να παίρνει δυσάρεστες αποφάσεις, χωρίς να σκέφτεται το πολιτικό κόστος. Μπορεί, ως ουδέτερος παράγων, να στηρίξει διάφορες μειοψηφίες, τις οποίες ευχαρίστως θα παραγκώνιζε η εκάστοτε πλειοψηφία», αναφέρει ο Διάδοχος Αλόις σε τηλεοπτική του συνέντευξη. Παρά το γεγονός ότι ο Πριγκιπικός Οίκος του Λιχτενστάιν δεν ταλαιπωρήθηκε από εξορίες, η οικογένεια αντιμετώπισε σοβαρό οικονομικό πρόβλημα, όταν τεράστιες εκτάσεις ιδιοκτησίας της στην σημερινή Τσεχία, δημεύτηκαν το 1947 από τον Πρόεδρο Μπένες της τότε Τσεχοσλοβακίας. Η οικογένεια αναγκάσθηκε να εκποιήσει πολλά περιουσιακά της στοιχεία, προκειμένου να χρηματοδοτήσει τα έξοδα της Μοναρχίας (σ.σ. ο μονάρχης του Λιχτενστάιν δεν λαμβάνει «μισθό» από το κρατικό ταμείο). Ενδιαφέρουσα είναι μια εκ βαθέων εξομολόγηση του Πρίγκιπα Χάνς Άνταμ του Β’, στην Αυστριακή Τηλεόραση. «Όταν πήγαινα στο γυμνάσιο, οι γονείς μου με ρώτησαν, τι σκοπεύω να σπουδάσω. Τους είπα ότι θέλω να σπουδάσω Φυσική και αν δεν είμαι καλός στα μαθηματικά τότε θα ήθελα να σπουδάσω Αρχαιολογία. Τότε μου είπαν, όχι Χάνς Άνταμ, αυτό δεν γίνεται, πρέπει να σπουδάσεις οικονομικά για να ξαναδημιουργήσεις την περιουσία της οικογένειάς μας. Μετά τις σπουδές μου στα οικονομικά, ασχολήθηκα με την αναδιοργάνωση της περιουσίας μας, είμασταν στο χείλος της χρεοκοπίας. Οι τράπεζες ήταν υπερχρεωμένες, και με την σημερινή νομοθεσία θα είχαν κλείσει. Ο πατέρας μου, μου είχε  πει ότι μου δώσανε το όνομα «Χανς Άνταμ», διότι ο Χάνς Άνταμ ο Α’, μετά τον τριακονταετή πόλεμο, ξαναδημιούργησε την κατεστραμμένη περιουσία με τραπεζικές συναλλαγές (!). Ίσως να μην ήταν τόσο χριστιανικό, ήταν όμως πολιτικά ορθό και έτσι με την χορήγηση πιστώσεων ξαναδημιούργησε την περιουσία. Ο πατέρας μου, μου είπε ότι σου έδωσα το όνομα «Χάνς Άνταμ», διότι αυτή είναι η αποστολή σου. Δεν μας είχαν απομείνει και πολλά και δεν μπορούσα να κάνω αλλιώς». Σήμερα ο Χάνς Άνταμ ο Β΄ είναι ο πλουσιότερος Μονάρχης της Ευρώπης, ακόμη και από αυτήν την Βασίλισσα Ελισάβετ της Αγγλίας. Είναι ιδιοκτήτης του ομίλου «LGT-Group», που αποτελείται από τράπεζες και άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Για το ζήτημα της περιουσίας του Οίκου των Λιχτενστάιν, οι σχέσεις των δύο χωρών, Λιχτενστάιν και Τσεχίας, ήταν τεταμένες σε τέτοιο βαθμό, ώστε έως το 1999 η μία δεν αναγνώριζε επίσημα την άλλη (!).

IV. Από ουραγός, πρωτοπόρος !

Παρά την οικονομική του ανάπτυξη, το Λιχτενστάιν είναι μια εξόχως συντηρητική χώρα. Επίσημη και όχι απλά «επικρατούσα θρησκεία» είναι ο Καθολικισμός. Το 1950 μία από τις πλέον καθυστερημένες χώρες τις Ευρώπης. Μερικά χρόνια αργότερα εξελίχθηκε σε φορολογικό παράδεισο. Το 1999 οι διεθνείς οικονομικοί οργανισμοί απείλησαν την χώρα με κυρώσεις. Έτσι σήμερα, όποιος θέλει να τοποθετήσει χρήματα στο Λιχτενστάιν, θα πρέπει να πιστοποιήσει την νομιμότητα της προέλευσής τους. Πάντως όποιος νομίζει ότι η χώρα ζει από την εισροή «μαύρου χρήματος» πλανάται. Με πληθυσμό 36.000 ατόμων, στη χώρα εδρεύουν 4000 επιχειρήσεις που απασχολούν περίπου 37.000 εργαζόμενους. Πολλοί εργαζόμενοι έρχονται από τις γειτονικές χώρες, αυθημερόν για εργασία στο Λιχτενστάιν. Ο φόρος στις επιχειρήσεις είναι άπαξ 12%, ο ΦΠΑ 7,7% , το δε μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα κυμαίνεται στις 89.000 ελβετικά φράγκα ετησίως. Η ανεργία είναι σχεδόν αμελητέα, και ανέρχεται στο 4%.

Με όλα αυτά τα εφόδια, το μικρό Πριγκιπάτο μπορεί να κοιτάει με αισιοδοξία το μέλλον.

Επιμέλεια κειμένου: Δημήτρης Ζ. Τον ευχαριστούμε θερμά για την συνεργασία.