200 χρόνια από τη γέννηση της Βασίλισσας Βικτωρίας

Συμπληρώνονται σήμερα 24 Μαΐου, 200 χρόνια από τη γέννηση της Βασίλισσας Βικτωρίας, βασίλισσα του Ηνωμένου Βασιλείου Μεγάλης Βρετανίας και Ιρλανδίας και Αυτοκράτειρα των Ινδιών. Η περίοδος της βασιλείας της διήρκεσε εξήντα τρία έτη, κυβερνώντας την αυτοκρατορία από τα 18 έως τα 81 της χρόνια. Υπήρξε η μακρότερη στην ιστορία της Γηραιάς Αλβιόνας έως τον Σεπτέμβριο του 2015 όταν η δισέγγονη της, σημερινή Βασίλισσα Ελισάβετ Β′ την προσπέρασε και είναι πλέον η μακροβιότερη μονάρχης του Ηνωμένου Βασιλείου η οποία βρίσκεται στο θρόνο 67 χρόνια.

Επιμέλεια: Ανδρέας Μέγκος

Η Αλεξανδρίνα Βικτωρία (Alexandrina Victoria) γενεαλογικά είχε, σχεδόν εξ ολοκλήρου, γερμανική καταγωγή και ήταν η τελευταία εκπρόσωπος στο βρετανικό θρόνο του Βασιλικού Οίκου του Αννοβέρου (Hannoveraner). Ο διάδοχός της, υιός της, Εδουάρδος Ζ΄, ανήκε στο Βασιλικό Σάξεν-Κόμπουργκ και Γκότα (Sachsen-Coburg und Gotha).

Η Βικτωρία ήταν η πρώτη Βρετανή μονάρχης που είδε το όνομά της να δίνεται στη χρονική περίοδο της βασιλείας της ενόσω βρισκόταν ακόμη στη ζωή. Μέσα στο διάστημα, που χαρακτηρίζεται ως Βικτωριανή Εποχή, με την έκρηξη της βιομηχανικής επανάστασης και τη σημαντική εδαφική επέκταση της Βρετανικής Αυτοκρατορίας άλλαξαν ριζικά οι οικονομικές και κοινωνικές δομές του Ηνωμένου Βασιλείου.

Μεταξύ των μεγάλων επιτευγμάτων της μοναρχίας της συγκαταλέγονται η θεσμική μεταρρύθμιση προς μια συνταγματικότερη μορφή πολιτεύματος και η επέκταση της Αυτοκρατορίας, η οποία έφτασε στο απόγειο της δύναμής της, διπλασιαζόμενη σε μέγεθος με την προσάρτηση των Ινδιών, της Αυστραλίας, του Καναδά και εδαφών της Αφρικής και του Νότιου Ειρηνικού.

Τα πρώτα χρόνια

Η Βικτωρία γεννήθηκε στο Παλάτι του Κένσιγκτον στις 24 Μαΐου 1819 και ήταν το μοναδικό παιδί του Πρίγκιπα Εδουάρδου Αυγούστου, Δούκα του Κεντ και του Στράδερν (Edward Augustus, Duke of Kent and Strathearn), τέταρτου γιου του Βασιλιά Γεωργίου Γ΄, και της Βικτωρίας Μαρίας Λουΐζας, Πριγκίπισσας του Σάξεν-Κόμπουργκ-Σάαλφελντ και Δούκισσας της Σαξονίας (Victoria von Sachsen-Coburg-Saalfeld). Ο μεγαλύτερος αδερφός του Εδουάρδου, Πρίγκιπας – Διάδοχος Γεώργιος είχε και αυτός μόνο μία κόρη, την πριγκίπισσα Καρλότα, η οποία, όμως, είχε πεθάνει δύο χρόνια πριν, δημιουργώντας ιδιαίτερη ανησυχία στη βασιλική οικογένεια λόγω της έλλειψης απογόνων μεταξύ των δώδεκα παιδιών του Γεωργίου Γ΄.

Queen Victoria (1819-1901) (oil on canvas) by Winterhalter, Franz Xavier (1806-73)

Η βάπτισή της τελέσθηκε από τον Αρχιεπίσκοπο του Καντέρμπουρι στην Αίθουσα του Θόλου στο Κένσιγκτον και, παρά την αρχική επιθυμία των γονιών της να ονομαστεί Γεωργιάνα Καρλότα Αυγούστα Αλεξανδρίνα Βικτωρία, μετά από την παρέμβαση του Διαδόχου Γεωργίου, ο οποίος δεν επιθυμούσε να λάβει το δικό του όνομα ή αυτό της νεκρής κόρης του, κατέληξαν στα ονόματα Αλεξανδρίνα Βικτωρία, προκειμένου να τιμήσουν, με το πρώτο, τον Αυτοκράτορα πασών των Ρωσιών Αλέξανδρο Α΄, ο οποίος ήταν ένας από τους αναδόχους.

Ο πατέρας της πέθανε από πνευμονία οκτώ μήνες μετά τη γέννησή της και έξι μέρες αργότερα κατέληξε και ο παππούς της Βασιλιάς Γεώργιος, τον οποίο διαδέχθηκε ο Πρίγκιπας της Ουαλίας ως Βασιλιάς Γεώργιος Δ΄. Ύστερα από αυτούς τους δύο θανάτους η Βικτωρία βρέθηκε δεύτερη στη σειρά διαδοχής του Θρόνου έπειτα από το θείο της Γουλιέλμο.

Τα πρώτα της χρόνια η Βικτωρία μιλούσε μόνο γερμανικά εξ αιτίας της καταγωγής της μητέρας της. Στην ηλικία των τριών άρχισε να διδάσκεται αγγλικά και εν συνεχεία έμαθε ιταλικά, αρχαία ελληνικά, λατινικά και γαλλικά. Επίσημος δάσκαλός της ήταν ο Αιδεσιμότατος Τζορτζ Ντέιβυς (George Davys). Ο φόβος της μητέρας της για πιθανή δολοφονία της Βικτωρίας από τους αδελφούς του πατέρα της, με σκοπό να ανέβουν στη σειρά διαδοχής, οδήγησε σε αυξημένα μέτρα προστασίας της. Ακόμη και στην αίθουσα διδασκαλίας συνοδευόταν πάντα από φρουρό.

Στις 26 Ιουνίου 1830 πέθανε ο Γεώργιος Δ΄ και τον διαδέχτηκε ο αδελφός του Γουλιέλμος ενώ η Βικτωρία ονομάστηκε Πριγκίπισσα – Διάδοχος. Η εύθραυστη υγεία του νέου μονάρχη τον έκανε να ανησυχεί για την περίπτωση που η ανιψιά του ανελάμβανε βασιλικά καθήκοντα πριν την ενηλικίωσή της. Για την αποφυγή του φαινομένου της ακυβερνησίας, το Κοινοβούλιο ψήφισε την ″Πράξη περί Αντιβασιλείας του 1831″, διά της οποίας θα οριζόταν Αντιβασίλισσα η μητέρα της Βικτωρίας, εάν κατά την ανάληψη των καθηκόντων της η δεύτερη δεν είχε συμπληρώσει το δέκατο όγδοο έτος.

Η άνοδος στον Θρόνο

Στις 20 Ιουνίου 1837, είκοσι επτά ημέρες μετά την ενηλικίωση της Βικτωρίας, ο θείος της, Βασιλιάς Γουλιέλμος Δ΄, πέθανε. Το γεγονός της ανήγγειλαν ο Αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρι και ο Αυλάρχης Μαρκήσιος του Κόνινχαμ (Conyngham), καλώντας τη να αναλάβει την ανώτατη αρχή της Αυτοκρατορίας. Η ίδια σημείωνε στο ημερολόγιό της την ημέρα εκείνη: «Είμαι πολύ νέα και σε πολλά, αν όχι σε όλα, άπειρη αλλά είμαι σίγουρη πως πολύ λίγοι έχουν πιότερη αληθινή καλή πρόθεση και περισσότερο αληθινό πόθο να πράξουν ό,τι είναι καλό και δίκαιο, απ’ ότι έχω εγώ».

Η απόδοση του βρετανικού στέμματος στη Βικτωρία έσπασε τη μακροχρόνια παράδοση, που ήθελε τον Βρετανό μονάρχη να αναλαμβάνει και τη διακυβέρνηση του Βασιλείου του Αννοβέρου. Αυτή η μικρή μοναρχία κυβερνάτο βάσει του παλαιού φραγκικού Σαλικού Νόμου (Lex Salica), ο οποίος προέβλεπε την ανάδειξη μόνο ανδρών ηγεμόνων. Έτσι, τη διακυβέρνηση ανέλαβε ο θείος της Βικτωρίας, Δούκας του Κάμπερλαντ, ως Ερνέστος Αύγουστος Α΄ του Ανοβέρου (Ernst August I., König von Hannover).

Η νεαρή Βασίλισσα με την άνοδό της στο Θρόνο θέλησε να αποκοπεί από την επιρροή της μητέρας της και του πατριού της Κονρόι. Οι αρχικά τρυφερές της σχέσεις με τον άτυπο πατριό της είχαν ψυχρανθεί, επειδή αντιλήφθηκε την προσπάθειά του να εκμεταλλευτεί τα προνόμια του αξιώματός της. Αποκλεισμένη από το στενό βασιλικό περιβάλλον παρέμεινε και η μητέρα της Βικτωρίας μέχρι και τη γέννηση της πρώτης εγγονής της. Τότε μόνο, με την κατευναστική παρέμβαση του Πρίγκιπα Αλβέρτου, έγινε δυνατό να αποκατασταθούν οι σχέσεις των δύο γυναικών.

Κυρίαρχο πολιτικό κόμμα την περίοδο εκείνη στο Ηνωμένο Βασίλειο ήταν οι Ουΐγοι και Πρωθυπουργός ο Ουίλιαμ Λαμπ, 2ος Υποκόμης του Μέλμπουρν (William Lamb, 2nd Viscount Melbourne). Ο Υποκόμης έδειξε στη Βασίλισσα πατρική αγάπη, οφειλόμενη εν μέρει στον πρόσφατο χαμό του γιου του, και αυτή τον περιέβαλε από την πρώτη στιγμή με σεβασμό και αφοσίωση. Η συνεργασία τους, όμως, στην κορυφή της εξουσίας δε διήρκεσε για πολύ αδιατάρακτη. Η αδυναμία του Λαμπ να αντιμετωπίσει τις ανταρσίες στον Καναδά και τη Τζαμάικα οδήγησαν σε παραίτηση την κυβέρνησή του τον Μάιο του 1839, και ο Ρόμπερτ Πηλ (Robert Peel), επικεφαλής του κόμματος των Τόρυς, κλήθηκε να σχηματίσει κυβέρνηση.

Τότε ξέσπασε η «Κρίση του Ευναστηρίου», κατόπιν της άρνησης της Βασίλισσας να αποδεχθεί την πρόταση του Πηλ να αποπέμψει όσες βασιλικές ακολούθους ανήκαν πολιτικά στους Ουΐγους, αντικαθιστώντας τες με προσκείμενες στους Τόρυς. Η πρόταση έγινε επειδή ο Πιλ έβλεπε πως η κυβέρνηση, που θα σχημάτιζε, θα στηριζόταν σε μειοψηφία στη Βουλή των Κοινοτήτων και χρειαζόταν ένα σημείο εμπιστοσύνης από τη Βικτωρία. Η κρίση κατέληξε στην ανάκληση της παραίτησης του Λαμπ και την παραμονή του στην κεφαλή της κυβέρνησης μέχρι το 1841.

Ο γάμος με τον Αλβέρτο

Ο πρώτος εξάδελφος της Βικτωρίας, Πρίγκιπας Αλβέρτος, νεότερος γιος του Δούκα του Σάξεν-Κόμπουργκ και Γκότα επισκέφθηκε το Λονδίνο το 1839. Εκεί συναντήθηκε για δεύτερη φορά με τη Βικτωρία και μεταξύ τους δημιουργήθηκε ειδύλλιο, το οποίο σύντομα κατέληξε σε πρόταση της Βασίλισσας να γίνει σύζυγός της.

Ο γάμος πραγματοποιήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 1840 στο βασιλικό παρεκκλήσι των Ανακτόρων του Αγίου Ιακώβου, ενώ τέσσερις μέρες πριν η Βικτωρία είχε παραχωρήσει στο μέλλοντα σύζυγό της το προνόμιο να προσφωνείται ως η «Αυτού Βασιλική Υψηλότητα».

Ο Αλβέρτος δεν έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής στο βρετανικό λαό και αυτός ήταν ο κύριος λόγος, που δεν του παραχωρήθηκε ο τίτλος του Πρίγκιπα Βασιλικού Συζύγου (Prince Consort) παρά στα 1857. Η επιρροή του, όμως, στη Βασίλισσα ήταν τεράστια και παραμέρισε οποιαδήποτε άλλη, συμπεριλαμβανομένης και αυτής του Υποκόμη Λαμπ, ο οποίος και εγκατέλειψε οριστικά την πρωθυπουργία, κατόπιν της εκλογικής ήττας των Ουΐγων το 1841.

Μετά το γάμο της η Βασίλισσα Βικτωρία ενδιαφέρθηκε για την εξακρίβωση του ιδιαιτέρου επωνύμου του συζύγου της μέσα στον ευρύτερο Οίκο του Δουκάτου του Σάξεν-Κόμπουργκ και Γκότα. Εκείνη την εποχή το Δουκάτο κυβερνούσε η Δυναστεία των Ουέτιν (Wettinische Dynastie) του κλάδου των Ερνεστάιν (Ernestinische Linie) και η γραμματεία της την πληροφόρησε ότι το επινύμφειο επώνυμό της ήταν Ουέτιν (Wettin ή von Wettin).

Το ζευγάρι απέκτησε εννέα παιδιά, οι γάμοι των οποίων με άλλα μέλη ευρωπαϊκών βασιλικών οίκων υπήρξαν η αιτία να αποδοθεί στη Βικτωρία το προσωνύμιο η ″Γιαγιά της Ευρώπης″.

Στις 10 Ιουνίου 1840, ευρισκόμενη μέσα σε ανοιχτή άμαξα μαζί με τον Αλβέρτο, και ενώ διήνυε την πρώτη εγκυμοσύνη της, δέχθηκε δολοφονική επίθεση από τον δεκαοκτάχρονο Έντουαρντ Όξφορντ (Edward Oxford) στο Constitution Hill. Ο νεαρός καταδικάστηκε για εσχάτη προδοσία σε θάνατο, αλλά η ποινή του δεν εκτελέστηκε λόγω παραφροσύνης. Η Βικτωρία δεν τραυματίστηκε από την επίθεση καθώς οι βολές του επίδοξου δολοφόνου ήταν άστοχες. Το 1842, όμως, έγιναν σε βάρος της άλλες τρεις, λιγότερο ή περισσότερο σοβαρές, απόπειρες, που οδήγησαν τον Αλβέρτο να προτείνει στα μέλη του Κοινοβουλίου την ψήφιση της «Πράξης περί Εσχάτης Προδοσίας», βάσει της οποίας οιοσδήποτε στόχευε με όπλο τη Βασίλισσα, της επιτίθετο, πετούσε εναντίον της οποιοδήποτε αντικείμενο ή εμφάνιζε όπλο παρουσία της με σκοπό να την τρομάξει, καταδικαζόταν σε επτάχρονη φυλάκιση και μαστίγωση.

Πολιτικές εξελίξεις

Το χρονικό διάστημα της κοινής ζωής της Βικτωρίας με τον Αλβέρτο, μέχρι και το θάνατό του το 1861, υπήρξε αυτό, όπου η Βασίλισσα έδειξε το πλέον έντονο ενδιαφέρον για τα ζητήματα της Αυτοκρατορίας. Μετά την ήττα του Λαμπ ακολούθησαν οι κυβερνήσεις των Ρόμπερτ Πηλ και του Λόρδου Τζον Ράσσελ, μετέπειτα 1ου Κόμη Ράσσελ (John Russell, 1st Earl Russell). Και με τους δύο η Βικτωρία είχε αγαστές σχέσεις. Το 1842 το Χονγκ Κονγκ παραχωρήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο με τη Συνθήκη του Νανκίν κατόπιν της ήττας της Κίνας στον Πρώτο Πόλεμο του Οπίου. Η Βασίλισσα, που είχε υποστηρίξει την πραγματοποίηση του πολέμου, κατανοώντας την εμπορική αξία του οπίου, σχολίαζε σε μία επιστολή της προς το θείο της Λεοπόλδο του Βελγίου (Léopold II de Belgique): «Ο Αλβέρτος διασκέδασε τρομερά με το ότι πήρα το νησί (sic) του Χονγκ Κονγκ.«

Το 1845 ο Πηλ εναντιώθηκε στους γαιοκτήμονες ανακαλώντας τους «Νόμους περί Δημητριακών», οι οποίοι προστάτευαν τα αγροτικά εισοδήματα με τον περιορισμό των εισαγωγών σιτηρών. Η κίνηση αυτή προκάλεσε τις αντιδράσεις του Κόμματος των Ουΐγων και μερίδας των Τόρυς και συνέβαλε στον ιρλανδικό λιμό των ετών 1845 – 1849. Εξαιτίας αυτών των γεγονότων ο Πηλ αναγκάστηκε να παραιτηθεί και το σχηματισμό κυβέρνησης ανέλαβε ο Τζον Ράσσελ.

Στην πρώτη κυβέρνηση Ράσσελ (1846 – 1852) συμμετείχε με το χαρτοφυλάκιο του Υπουργού των Εξωτερικών ο Χένρυ Τεμπλ, 3ος Υποκόμης Πάλμερστον (Henry Temple, 3rd Viscount Palmerston), ο οποίος ήρθε σε έντονη αντίθεση με το βασιλικό ζεύγος. Αιτία ήταν η διαφορετική αντίληψη για την άσκηση της εξωτερικής πολιτικής του Υπουργού και των Ανακτόρων. Ο Πάλμερστον υποστήριζε ότι κύριος στόχος της κυβερνητικής εξωτερικής πολιτικής έπρεπε να είναι η αύξηση της ισχύος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας με κάθε μέσο. Στα πλαίσια αυτής της πολιτικής υιοθετούσε, ορισμένες φορές, πρακτικές που έφερναν σε δύσκολη θέση και αποδυνάμωναν τις ξένες κυβερνήσεις. Η Βασίλισσα Βικτωρία και ο Πρίγκιπας Αλβέρτος, αφετέρου, θεωρούσαν ότι η βρετανική κυβέρνηση όφειλε να κάνει ό,τι μπορούσε προκειμένου να βοηθήσει τις ευρωπαϊκές βασιλικές οικογένειες έναντι των επαναστατικών ομάδων που υποστήριζαν τον εκδημοκρατισμό.

Αποκορύφωμα της σύγκρουσης των δύο αντιλήψεων άσκησης πολιτικής στάθηκαν δύο περιστατικά. Το πρώτο ήταν η περίπτωση του Δον Δαυίδ Πατσίφικο, Εβραιοπορτογάλου που είχε λάβει τη βρετανική υπηκοότητα. Η ελληνική κυβέρνηση είχε αρνηθεί να του καταβάλει αποζημίωση για την καταστροφή από τον όχλο του σπιτιού του στην Αθήνα το Πάσχα του 1850 και αυτός απευθύνθηκε για προστασία στη βρετανική κυβέρνηση. Η Μ. Βρετανία επιθυμούσε το νησάκι της Σαπιέντζας για ναυτική βάση θεωρώντας το εξάρτημα της αγγλοκρατούμενης Ζακύνθου αλλά η Ελλάδα αρνούνταν αυτή την παραχώρηση. Έτσι, με αφορμή την υπόθεση Πατσίφικο, ο Πάλμερστον διέταξε το Ναύαρχο Παρκ να αποκλείσει το λιμάνι του Πειραιά. Ο αποκλεισμός αυτός κόστισε ιδιαίτερα στο ελληνικό κράτος και λύθηκε με παρέμβαση της Ρωσίας και της Γαλλίας, των οποίων τα συμφέροντα απειλούνταν, στις 15 Απριλίου 1850. Έπειτα από αυτό το περιστατικό η Βικτωρία απέστειλε ένα σημείωμα στον Πρωθυπουργό εκφράζοντας την δυσαρέσκειά της για τον τρόπο με τον οποίο Υπουργός των Εξωτερικών απέφυγε την υποχρέωση να υποβάλει προς έγκριση σε αυτήν τα μέτρα που λάμβανε. Ο Πρωθυπουργός ενεχείρισε στον Πάλμερστον το σημείωμα, όμως, αυτός αρνήθηκε να υποβάλει την παραίτησή του θεωρώντας ως πηγή εξουσίας του τη συνταγματική έγκριση και όχι τη βασιλική δύναμη.

Το δεύτερο περιστατικό αφορούσε το πραξικόπημα του Λουδοβίκου – Ναπολέοντα, του μετέπειτα Αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ΄ (Napoléon III). Μετά την εκδήλωση του πραξικοπήματος ο Πάλμερστον, χωρίς προηγούμενη κυβερνητική έγκριση, κάλεσε τον Πρεσβευτή της Γαλλίας και δήλωσε την προσωπική του έγκριση στο γεγονός. Όταν πληροφορήθηκε την ενέργειά του ο Πρωθυπουργός του ζήτησε να παραιτηθεί. Ο Πάλμερστον το έπραξε αλλά λίγες εβδομάδες αργότερα συνέβαλε στην πτώση της κυβέρνησης του Λαμπ.

Το 1851 ο Αλβέρτος διοργάνωσε τη Μεγάλη Έκθεση στο Κρύσταλ Πάλας (Crystal Palace). Σε αυτήν το κοινό μπορούσε να παρακολουθήσει τα επιτεύγματα της σύγχρονης τεχνολογίας και επιστήμης. Η έκθεση είχε μεγάλη επιτυχία και με τα χρήματα, που συγκεντρώθηκαν, αγοράστηκε έκταση γης στο Κένσιγκτον, όπου χτίστηκαν ιδρύματα και κέντρα για την προαγωγή του πολιτισμού και της τεχνολογίας όπως το Μουσείο Επιστημών, το Αυτοκρατορικό Κολλέγιο Επιστήμης και Τεχνολογίας, το Royal Albert Hall κ.α. Η κίνηση αυτή είχε σαν αποτέλεσμα την ενδυνάμωση του γοήτρου της μοναρχίας στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Ένα χρόνο αργότερα η Βικτωρία ενθάρρυνε τη δημιουργία κυβέρνησης συνασπισμού υπό τον Τζορτζ Γκόρντον Χάμιλτον, 4ο Κόμη του Άμπερντιν (George Hamilton-Gordon, 4th earl of Aberdeen). Παρά την επιτυχία της κυβέρνησης στα εσωτερικά θέματα ο Άμπερντιν δεν κατάφερε να συγκρατήσει το, καθοδηγούμενο από τον Πάλμερστον, πολιτικό ρεύμα, που ήθελε την ανάμιξη της χώρας στον Κριμαϊκό πόλεμο στο πλευρό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η αντιδημοφιλία αυτού του πολέμου και η κακή διαχείριση των εκστρατευτικών επιχειρήσεων οδήγησαν τον Άμπερντιν στην υποβολή της παραίτησης της κυβέρνησής του.

Το Φεβρουάριο του 1855 ο Πάλμερστον ανέλαβε την Πρωθυπουργία. Η αρχικά προβληματική του σχέση με τη Βασίλισσα βελτιώθηκε σταδιακά και μεταξύ τους μπόρεσε να αναπτυχθεί καλή συνεργασία παρά τη μέχρι τέλους συγκεκαλυμμένη προσωπική της αποστροφή προς το πρόσωπό του.

Στα 1857 έλαβε χώρα η Ινδική Ανταρσία. Η Ινδία διοικούνταν από την «Εταιρία Ανατολικών Ινδιών» με τη συνεργασία της βρετανικής κυβέρνησης. Αφορμή για την ανταρσία δόθηκε με την εισαγωγή νέας παρτίδας φυσιγγίων από το βρετανικό στρατό, που φημολογήθηκε ότι έχουν λιπανθεί με λαρδί. Οποιοσδήποτε Ινδουιστής δάγκωνε την άκρη του φυσιγγίου, όπως επέβαλλε η πρακτική της όπλισης των πυροβόλων, υπέπιπτε σε ιεροσυλία ερχόμενος σε επαφή με το χοιρινό λίπος. Το στράτευμα επαναστάτησε και κατέσφαξε πολλούς Βρετανούς ανώτερους αξιωματικούς και τις οικογένειές τους. Μετά την παύση της ανταρσίας η διοίκηση των Ινδιών υπήχθη απευθείας στην κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου.

Η Χήρα του Ουίνδσορ

Το Νοέμβριο του 1861 ο Πρίγκιπας Αλβέρτος προσβλήθηκε από τυφοειδή πυρετό. Η αρχική διάγνωση των γιατρών μιλούσε για γρίπη αλλά, σύντομα, η εξέλιξη της ασθένειας μετέβαλλε τις διαπιστώσεις. Στις 14 Δεκεμβρίου 1861 ο Αλβέρτος πέθανε βυθίζοντας τη Βικτωρία σε μία μακρά περίοδο πένθους.

Από εκείνη τη στιγμή η Βασίλισσα υιοθέτησε τη, χαρακτηριστική μέχρι το τέλος της ζωής της, μαύρη ενδυμασία και απομονώθηκε από το δημόσιο βίο. Συνέχισε να ασχολείται τυπικά με τις υποθέσεις της Αυτοκρατορίας, αλλά αρνούνταν κάθε δημόσια εμφάνιση στο Λονδίνο, ακόμη και για το άνοιγμα των συνεδριάσεων του Κοινοβουλίου.

Τον περισσότερο χρόνο της, πλέον, τον περνούσε στη Σκωτία, στο Κάστρο του Μπάλμοραλ. Η αποχή της Βασίλισσας για μεγάλο διάστημα από τα κοινά προκάλεσε την πτώση της δημοτικότητας του μοναρχικού θεσμού και προώθησε την ιδέα της αντικατάστασής του με αβασίλευτη δημοκρατία.

Το 1864 η Βικτωρία παραχώρησε στην Ελλάδα τα Επτάνησα ως δώρο για την ανάδειξη στον ελληνικό θρόνο του ανιψιού της Πρίγκιπα της Δανίας Γουλιέλμου (Γεωργίου Α′). Πίσω από αυτή την κίνηση κρύβονταν, βέβαια, οι λεπτοί χειρισμοί της βρετανικής εξωτερικής πολιτικής και οι συμφωνίες για εξασφάλιση των συμφερόντων του Ηνωμένου Βασιλείου στη Βαλκανική και την ανατολική Μεσόγειο, τις οποίες είχε αποδεχθεί ο νεαρός μονάρχης.

Το 1867, με την ψήφιση της «Δεύτερης Μεταρρυθμιστικής Πράξης», συντελέστηκε μία από τις μεγαλύτερες μετατροπές του βρετανικού εκλογικού συστήματος με εισήγηση του Πρωθυπουργού Έντουαρντ Σμιθ Στάνλεϋ, 14ου Κόμη του Ντέρμπυ (Edward Smith-Stanley, 14th Earl of Derby).

Ο Ράντγιαρντ Κίπλινγκ (Rudyard Kipling) έγραψε το 1892, για τη Βασίλισσα Βικτωρία, το ποίημα η «Χήρα στο Ουΐνσδορ» (The Widow at Windsor) εξυμνώντας την ευγένεια και την καλοσύνη της.

Το τέλος

Το 1887 και το 1897 γιόρτασε το Χρυσό και το Αδαμάντινο, αντίστοιχα, Ιωβηλαίο της ηγεμονίας της. Οι συχνές δημόσιες παρουσίες της και οι συνεχείς επιτυχίες στην εξωτερική πολιτική των κυβερνήσεων του Στέμματος είχαν αυξήσει το κύρος του μοναρχικού θεσμού στη χώρα.

Στην προσωπική της ζωή τα τελευταία χρόνια αντιμετώπισε μία σειρά θανάτων και ασθενειών παιδιών και εγγονών της. Τελικά η Βασίλισσα Βικτωρία, η «Χήρα του Ουίνδσορ» και «Γιαγιά της Ευρώπης» απεβίωσε στις 22 Ιανουαρίου του 1901 αφήνοντας πίσω της μία Αυτοκρατορία στην οποία ο «Ήλιος ποτέ δε δύει» και έχοντας ταυτίσει το όνομά της με μία ολόκληρη εποχή «Βικτωριανή Εποχή». Η τελευταία επιθυμία της ήταν να τοποθετηθεί στο φέρετρό της μία τήβεννος του Πρίγκιπα Αλβέρτου.

Κάποια πράγματα που (ίσως) δεν ξέρατε για την Βικτωρία…

• Έγινε βασίλισσα όταν ήταν 18 ετών…

«Πήγα στο καθιστικό μου μόνη και τους είδα. Ο Λόρδος Κόνινγκχαμ μ’ ενημέρωσε ότι ο θείος μου, ο Βασιλιάς, είχε πεθάνει και κατά συνέπεια, εγώ ήμουν Βασίλισσα».
Με αυτόν τον τρόπο θυμόταν η Βικτωρία τη στιγμή που θα άλλαζε την ζωή της. Στις 20 Ιουνίου του 1837, στις 6:00 π.μ, ενημερώθηκε ότι ο θείος της, Γουλιέλμος Δ΄, είχε πεθάνει τη νύχτα. Αυτό σήμαινε ότι η 18χρονη Βικτωρία ήταν η νέα βασίλισσα της Αγγλίας.
Αν και σοκαρισμένη, η Βικτωρία παρέμεινε ήρεμη. Στην πρώτη της συνάντηση με το δημοτικό συμβούλιο, μόλις λίγες ώρες αργότερα. Ήταν όλοι ψηλότεροι από εκείνοι, καθώς η ίδια ήταν μόνο 1,52 και αναγκάστηκε να ανέβει σε μια υπερυψωμένη εξέδρα για να φαίνεται.
Αν και η Βικτωρία ανέλαβε τις βασιλικές ευθύνες με αξιοσημείωτη αυτοπεποίθηση, δεν προοριζόταν πάντοτε για τον θρόνο. Όταν η πριγκίπισσα γεννήθηκε το 1819, οι πιθανότητες να γίνει βασίλισσα ήταν πολύ μικρές. Ως το μόνο παιδί του τέταρτου γιου του Γεώργιου Γ΄, Εδουάρδου, δούκα του Κεντ, ήταν πέμπτη στη διαδοχή. Όμως, μετά τον θάνατο του πατέρα της, των αδερφών του και άλλων νόμιμων κληρονόμων, έγινε η πλησιέστερη κληρονόμος του Γουλιέλμου Δ΄.

• Μιλούσε πολλές γλώσσες…

Ίσως λόγω της αυστηρής εκπαίδευσής της του «συστήματος Κέσινγκτον», η Βικτωρία απέδειξε ότι είναι εξαιρετικά γλωσσομαθής. Μιλούσε άπταιστα αγγλικά και γερμανικά, αλλά και γαλλικά, ιταλικά, λατινικά.
Καθώς η μητέρα και η γκουβερνάντα της μιλούσαν γερμανικά, η Βικτωρία είχε αρχικά γερμανική προφορά η οποία έπρεπε να διαγραφεί από τους δασκάλους. Αργότερα, όταν παντρεύτηκε τον Αλβέρτο του Σάξε-Κόμπουργκ και Γκότα, μιλούσαν αρκετές φορές γερμανικά μεταξύ τους.
Σε μεγαλύτερη ηλικία, η Βικτωρία θέλησε να πειραματιστεί με τις εξωτικές γλώσσες της τεράστιας αυτοκρατορίας της. Μετά την άφιξη Ινδών υπηρετών στο Κάστρο του Ουίνσδορ το 1887, διδάχθηκε μερικές φράσεις Χίντι και Ουρντού απ’ τον αγαπημένο της συνοδό Αμπντούλ Καρίμ. Όπως έγραψε στο ημερολόγιό της: «Μαθαίνω λίγες φράσεις Χίντι και Ουρντού για να μιλάω με τους υπηρέτες μου. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον για μένα τόσο η γλώσσα τόσο και ο λαός, με τον οποίο δεν ήρθα ποτέ πριν σε κανονική επαφή».

• Ήταν γνωστή ως η «γιαγιά της Ευρώπης»…

Η Βικτωρία και ο Αλβέρτος είχαν 9 παιδιά. Πολλά από τα παιδιά τους έκαναν δυναστικούς γάμους, προκειμένου να επεκταθεί η επιρροή της Βρετανίας και μέσα σε λίγες μόνο γενιές, τα 42 εγγόνια της Βικτωρίας μπορούσαν να βρεθούν στις βασιλικές οικογένειες της Γερμανίας, της Ρωσίας, της Ελλάδας, της Ρουμανίας, της Σουηδίας, της Νορβηγίας και της Ισπανίας.
Οι βασιλιάδες που πολέμησαν στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (ο Γουλιέλμος Β΄ της Γερμανίας, η Τσαρίνα Αλεξάνδρα της Ρωσίας, ο Γεώργιος Ε΄ του Ηνωμένου Βασιλείου) ήταν όλοι εγγόνια της Βικτωρίας. Ο Γουλιέλμος της Γερμανίας παρατήρησε ότι, αν η γιαγιά του ήταν ακόμα ζωντανή, δεν θα είχε συμβεί ποτέ ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, επειδή απλώς δεν θα επέτρεπε ποτέ στους συγγενείς της να πολεμήσουν μεταξύ τους.

• Επέζησε από 6 απόπειρες δολοφονίας…

Κατά τη διάρκεια της 63χρονης βασιλείας της, η Βικτωρία επέζησε από τουλάχιστον έξι σοβαρές απόπειρες εναντίον της ζωής της. Όταν ήταν 4 μηνών έγκυος στο πρώτο της παιδί, η Βικτωρία πυροβολήθηκε κατά τη διάρκεια μιας βόλτας με τον πρίγκιπα Αλβέρτο. Ο Αλβέρτος ώθησε τον οδηγό να οδηγήσει πιο γρήγορα, και ο παραλίγο δολοφόνος της βασίλισσας, Έντουαρντ Όξφορντ, συνελήφθη. Ο Όξφορντ (που αθωώθηκε για λόγους παραφροσύνης) δεν ήταν ο μόνος που επιχείρησε να σκοτώσει τη βασίλισσα ενώ έβγαινε βόλτα με την ανοιχτή άμαξά της. Το 1850, ο συνταξιούχος στρατιωτικός Ρόμπερτ Πέιτ πέταξε ένα ζαχαροκάλαμο στο κεφάλι της Βικτωρίας. Παρ’ όλο που δεν κινδύνεψε, το γεγονός την τάραξε ψυχολογικά. Επέζησε από απόπειρες δολοφονίας το 1842, το 1849 και το 1872.
Επίσης, η ζωή της Βικτωρίας αναστατώθηκε όταν εμφανίστηκε ένας ενοχλητικός θαυμαστής (γνωστός ως «The Boy Jones» από τις εφημερίδες της εποχής. Ο Έντουαρντ Τζόουνς, ο οποίος ήταν έφηβος, κατόρθωσε να μπει πολλές φορές στο παλάτι, να κρύβεται κάτω από τον καναπέ της βασίλισσας, να κάθεται στον θρόνο και ακόμη να κλέβει εσώρουχά της, προτού πιαστεί.

• Πένθησε τον πρίγκιπα Αλβέρτο για 40 χρόνια…

Η Βικτωρία παντρεύτηκε τον πρίγκιπα Αλβέρτο τον Φεβρουάριο του 1840.
Στις 14 Δεκεμβρίου του 1861, η ζωή της Βικτωρίας συγκλονίστηκε από τον θάνατο του Αλβέρτου. Δεδομένου ότι ο πρίγκιπας ήταν μόλις 42 ετών και ήταν υγιής, ο θάνατός του από τυφοειδή πυρετό ήταν εξαιρετικά απροσδόκητος. Ήταν ένα μεγάλο πλήγμα για τη βασίλισσα, η οποία βασιζόταν έντονα στην πρακτική, πολιτική και συναισθηματική υποστήριξή του.
Παρά τα χρόνια που πέρασαν, η Βικτωρία δεν ανέκαμψε ποτέ από τον θάνατο του Αλβέρτου. Συνέχισε να φοράει μαύρα και να κοιμάται δίπλα από μια εικόνα του Αλβέρτου μέχρι τον θάνατό της 40 χρόνια αργότερα το 1901.

---

Πηγές:

• Βιογραφικό σημείωμα της εγκυκλοπαίδειας Britannica για τη Βικτωρία.
• Βιογραφικό σημείωμα της εγκυκλοπαίδειας Columbia για τη Βικτωρία.
• Άρθρα από την επίσημη ιστοσελίδα του Βρετανικού Στέμματος.
• Βιογραφικό σημείωμα του δικτυακού τόπου Spartacus Schoolnet για τη Βικτωρία.
• Άρθρα από την ιστοσελίδα Victorian Web.
• Σειρά ιστορικών άρθρων του βρετανικού καναλιού BBC.
• Τμήμα των προσωπικών ημερολογίων της Βικτωρίας