Του Νίκου Παπακωνσταντίνου
Την 1η Ιουνίου πέθανε στα 78 του χρόνια, ο πρίγκιπας Αμεδαίο της Σαβοΐας, δούκας της Αόστης, γιος του Αίμονε της Αόστης και της πριγκιπίσσης Ειρήνης της Ελλάδος.
Ήταν δισέγγονος των Βασιλέων Γεωργίου Α΄ και Όλγας, εγγονός των Βασιλέων Κωνσταντίνου και Σοφίας, ανεψιός των Βασιλέων Γεωργίου Β’, Αλεξάνδρου και Παύλου και πρώτος ξάδερφος του Βασιλέως Κωνσταντίνου.
Με την ευκαιρία του λυπηρού γεγονότος του θανάτου του, αντιγράφω από το βιβλίο μου «Πριγκίπισσες στη δίνη του Πολέμου» το κεφάλαιο που περιγράφει την γέννησή του στα 1943, τις περιπέτειες του νεογέννητου πρίγκιπα και της μητέρας του, τους εκτοπισμούς τους και τις φυλακίσεις από τους Γερμανούς. Ο Αμεδαίο πέρασε τα δύο πρώτα χρόνια της ζωής του φυλακισμένος!
Ο πατέρας του Αμεδαίο, ο Αίμονε, δούκας του Σπολέτο, κατόπιν δούκας της Αόστης, ή Τομισλάβ ΙΙ, εφήμερος Βασιλιάς της Κροατίας. Φωτογραφία από προσωπικά αρχεία.
Η μητέρα του Αμεδαίο, η Ειρήνη, πριγκίπισσα της Ελλάδος, κόρη των Βασιλέων Κωνσταντίνου και Σοφίας. Πέρασε δύσκολες στιγμές μετά την 28η Οκτωβρίου 1940, ως πριγκίπισσα μίας χώρας που πολεμούσε την χώρα που γεννήθηκε και αγαπούσε, την χώρα στην οποία είχε βασιλεύσει ο πατέρας της και τώρα βασίλευε ο αδερφός της.
Το 1943 έφερε στην Ειρήνη και τον Αίμονε το καλύτερο δώρο, αυτό που περίμεναν εδώ και τέσσερα χρόνια, από την ημέρα του γάμου τους. Η δούκισσα της Αόστης, στα τριάντα εννέα της χρόνια, θα αποκτούσε παιδί. Περιορίστηκε στο σπίτι της, την Villa Cisterna, στα περίχωρα της Φλωρεντίας, και προσπαθούσε με ηρεμία και προσοχή να φέρει σε αίσιο τέλος την εγκυμοσύνη της. Πόσο, όμως, ήρεμη μπορούσαν να την αφήσουν ο Πόλεμος και τα γεγονότα γύρω της; Αγωνία για τον σύζυγό της που υπηρετούσε σε πλοίο στο Πολεμικό Ναυτικό, αγωνία για τα αδέρφια της, τον Γεώργιο στο Λονδίνο, τον Παύλο στην Αίγυπτο, την Ελένη στην Ρουμανία, την Αικατερίνη στην Νότιο Αφρική, αγωνία για τόσους φίλους και συγγενείς.
Οι δύο Ελληνίδες πριγκίπισσες, όλη τους την ζωή πολύ κοντά η μία στην άλλη. Δεξιά η Ελένη, αριστερά η Ειρήνη.
Το καλοκαίρι μία ανέλπιστη χαρά για την Ειρήνη: έφτασε απρογραμμάτιστα η αδερφή της! Η Ελένη ταξίδευσε με ένα μικρό αεροπλάνο που πιλοτάριζε ο εκπαιδευτής του γιου της. Πέταξαν επί τέσσερις ώρες πάνω από την Γιουγκοσλαβία και έφθασαν στην Φλωρεντία μετά από ένα υπέροχο ταξίδι. Δεν εγκαταστάθηκε στο σπίτι της, την Villa Sparta, αλλά φιλοξενήθηκε στην Villa Cisterna για να μπορούν οι δύο αγαπημένες αδερφές να είναι συνέχεια μαζί αυτές τις λίγες ημέρες. Γύρισε στην Ρουμανία δίνοντας την υπόσχεση ότι θα επιστρέψει οπωσδήποτε για τον τοκετό. Δεν θα τα καταφέρει! Θα μεσολαβήσουν τόσα δραματικά γεγονότα, θα κάνουν οι δύο τους πάνω από τρία χρόνια να συναντηθούν και πάλι!
Η συνύπαρξη των Σαβόια με τον Μουσολίνι. Μια συνύπαρξη που κράτησε πολλά χρόνια και που στο τέλος οι Σαβόια την πλήρωσαν ακριβά χάνοντας για πάντα τον Θρόνο της Ιταλίας και ας ήταν ο Βασιλιάς που ανέτρεψε και συνέλαβε τον Μουσολίνι.
Σε μεγάλη παρέλαση των ιταλικών ενόπλων δυνάμεων, ο Βασιλιάς Βίκτωρ-Εμμανουήλ ανάμεσα στον διάδοχό του Ουμβέρτο και την σύζυγο του διαδόχου Μαρία-Ζοζέ. Ούτε ο Ουμβέρτος ούτε η Μαρία-Ζοζέ συμπάθησαν ποτέ το φασιστικό καθεστώς. Πίσω τους ο Μουσολίνι, και πίσω από τον Βασιλιά ο Αίμονε της Αόστης, ψηλός και εντυπωσιακός με την στολή του ναυάρχου. Copyright Keystone-France via Getty Images/Ideal Image
Στις 24 Ιουλίου, το Μεγάλο Φασιστικό Συμβούλιο καθαίρεσε τον Μουσολίνι, στις 26 ο Βασιλιάς Βίκτωρ-Εμμανουήλ ΙΙΙ τον έπαυσε από πρωθυπουργό και έβαλε να τον συλλάβουν και να τον φυλακίσουν στο Γκραν Σάσο! Στις 31 Ιουλίου, ο Αίμονε παραιτείται και τυπικά από Βασιλιάς της Κροατίας. Ποτέ δεν είχε θελήσει αυτό το στέμμα, τώρα απαλλασσόταν μία για πάντα από αυτό. Στις 8 Σεπτεμβρίου, αλλάζουν οι συμμαχίες και η Ιταλία περνά από την μεριά των Συμμάχων κατά του Άξονα. Την επομένη, όμως, ο Βασιλιάς και η Βασίλισσα της Ιταλίας φεύγουν άρον-άρον από την Ρώμη που πέφτει στα χέρια των Γερμανών. Στις 12 Σεπτεμβρίου, υπογράφεται ανακωχή με τους συμμάχους, αλλά την ίδια ημέρα οι Γερμανοί απαγάγουν τον Μουσολίνι από την φυλακή του και ανακηρύσσουν σε όλη την Βόρεια Ιταλία την Ιταλική Κοινωνική Δημοκρατία, την Δημοκρατία του Salό.
Η Ειρήνη έχει εγκλωβιστεί! Ο Βασιλιάς, η Βασίλισσα και ο διάδοχος Ουμβέρτος καταφέρνουν να φτάσουν στο Μπρίντιζι. Ο Αίμονε μόλις το μαθαίνει, συγκεντρώνει τους αξιωματικούς και τους λέει: «Έχω στρατιωτικές υποχρεώσεις ως ναύαρχος, έχω όμως και άλλες υποχρεώσεις ως πρίγκιπας του Οίκου των Σαβόια. Οφείλω να σπεύσω αμέσως στο πλευρό του Βασιλιά». Η μητέρα του, η Ελένη της Αόστης, είναι ασφαλής στην Νάπολη που είναι η μόνιμη κατοικία της. Η Μαρία Ζοζέ, η σύζυγος του διαδόχου, και τα παιδιά της, η πριγκίπισσα Μαρία, η μικρότερη κόρη του Βίκτωρα-Εμμανουήλ, και τα παιδιά της, κατάφεραν να περάσουν νύχτα και από επικίνδυνα περάσματα στην Ελβετία. Θα μείνουν εκεί για δύο χρόνια, θα επιστρέψουν το 1945. Όσοι από την οικογένεια δεν πρόλαβαν να φύγουν θα το πληρώσουν ακριβά. Θα συλληφθούν όλοι. Η κόρη του Βασιλιά, η πριγκίπισσα Μαφάλντα, θα χάσει την ζωή της με τραγικό τρόπο στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Buchenwald, οι δύο γαμπροί του Βασιλιά, ο σύζυγος της Μαφάλντας και ο σύζυγος της Μαρίας, θα μείνουν φυλακισμένοι μέχρι το τέλος του Πολέμου.
Η Ειρήνη θα γεννήσει τον γιο της ακριβώς τις ημέρες αυτές, στις 27 Σεπτεμβρίου του 1943, την χειρότερη περίοδο αυτού του φοβερού Πολέμου. Οι Γερμανοί την είχαν θέσει σε κατ’ οίκον περιορισμό. Γέννησε νωρίτερα από το αναμενόμενο κατά την διάρκεια ενός βομβαρδισμού της Φλωρεντίας από αμερικανικά αεροπλάνα. Ήταν μόνη της και φοβισμένη, κράτησε όμως την ψυχραιμία της, όλα πήγαν καλά, ο νεογέννητος πρίγκιπας ήταν υγιέστατος!
Η πριγκίπισσα Ειρήνη ποζάρει με τον νεογέννητο γιό της. Είναι πολύ ευτυχισμένη αν και είναι σε κατ’ οίκον περιορισμό, μόνη χωρίς τον σύζυγό της και χωρίς κανέναν από την οικογένειά της και αισθάνεται να κινδυνεύει από τους Γερμανούς και τους φασίστες της Δημοκρατίας του Salό.
Αποφάσισε να του δώσει το όνομα Αμεδαίο, το όνομα του κουνιάδου της, του προηγούμενου δούκα της Αόστης και αντιβασιλιά της Αιθιοπίας που είχε χάσει την ζωή του, τον προηγούμενο χρόνο, φυλακισμένος των Βρετανών στο Ναϊρόμπι, αρνούμενος να εγκαταλείψει τους άντρες του.
Στην Φλωρεντία παρέμειναν η χήρα του και οι δύο μικρές κόρες του, και αυτές σε κατ’ οίκον περιορισμό. Η Ειρήνη θα μοιραστεί μαζί τους από δω και πέρα τις φυλακίσεις, τις εκτοπίσεις, τις αγωνίες.
1942. Παλαιότερες, καλύτερες εποχές, στην Ρώμη, στα Ανάκτορα του Κυριναλίου, οι συνυφάδες Άννα και Ειρήνη την ημέρα της Πρώτης Κοινωνίας των πριγκιπισσών Μαργαρίτας και Μαρίας-Χριστίνας. Τώρα, οι τέσσερις τους, όπως και ο νεογέννητος Αμεδαίο, είναι φυλακισμένοι των Γερμανών.
Τους άφησαν μέχρι τα Χριστούγεννα στο σπίτι τους, αλλά από τις πρώτες ημέρες του 1944 τούς εκτόπισαν στην Sartirana κοντά στην Παβία, σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης με άσχημες συνθήκες διαβίωσης. Η συνυφάδα της, η δούκισσα Άννα της Αόστης, ήταν Γαλλίδα, πριγκίπισσα της Ορλεάνης, μεγαλύτερη αδερφή της πριγκιπίσσης Φραγκίσκης του Χριστοφόρου. Μαζί της είχε τις δύο κόρες της, την δεκατετράχρονη Μαργαρίτα και την εντεκάχρονη Μαρία Χριστίνα. Δύο γυναίκες, δύο κορίτσια και ένα μωρό! Για καλή τους τύχη τον Ιούλιο του 1944 τις μετέφεραν στο Hirschegg στην Αυστρία. Εκεί είχαν επιτάξει το ξενοδοχείο «Ifen» για εγκλεισμό πιο σημαντικών φυλακισμένων, παλαιών υπουργών, διπλωματών, και οι συνθήκες ήταν καλύτερες. Παρέμειναν εκεί για δέκα μήνες, μέχρι τον Μάιο του 1945 που τους απελευθέρωσε ο Γαλλικός Στρατός.
Μητέρα και γιος σε εγκλεισμό στο ξενοδοχείο Ifen στο Hirschegg στην Αυστρία. Η Ειρήνη πρέπει να δείχνει ψυχραιμία, να χαμογελά και να αγωνίζεται κάθε μέρα για το παιδί της.
Μάιος 1945, η πριγκίπισσα Ειρήνη και ο γιος της απελευθερώνονται από τον Γαλλικό Στρατό. Από την Αυστρία πέρασαν στην Ελβετία, μια χώρα που δεν γνώρισε την φρίκη του Πολέμου. Είναι επιτέλους ελεύθεροι, ο Αμεδαίο για πρώτη φορά στα δύο χρόνια της ζωής του! Κρατάει σφιχτά το πρώτο του παιχνίδι! Ένα ζωάκι με ρόδες ή ένα αυτοκινητάκι;
Η Ειρήνη ήταν πολύ καταβεβλημένη. Με τον μικρό Αμεδαίο πέρασαν στην Ελβετία να συνέλθουν λίγο και να βρουν τρόπο να επιστρέψουν. Όχι όμως στην Φλωρεντία, όπου η Villa Cisterna είχε υποστεί πολλές ζημιές από βομβαρδισμούς. Θα πήγαιναν στην Νάπολη, στην πεθερά της που ζούσε σε μία πτέρυγα στο παλάτι Capodimonte.
Βρέθηκε ένα στρατιωτικό αεροπλάνο που προσγειώθηκε σε μία αεροπορική βάση κοντά στην Νάπολη. Κανείς δεν είχε ειδοποιηθεί για να τους περιμένει. Δεν υπήρχε σκάλα για να κατέβουν. Σε έναν αξιωματικό έδωσε τον Αμεδαίο που είχε γαντζωθεί φοβισμένος πάνω της και μετά κατέβηκε με δυσκολία και η ίδια.
Η επιστροφή της Ειρήνης και του γιου της στην Ιταλία, στην Νάπολη, στο στρατιωτικό αεροδρόμιο, μετά δέκα επτά μήνες φυλάκισης και εκτοπισμού.
Η γηραιά δούκισσα Ελένη της Αόστης στους κήπους του παλατιού Capodimonte της Νάπολης όπου κατοικούσε τα τελευταία χρόνια, με τις νύφες της και τα εγγόνια της που μόλις επέστρεψαν από τον εκτοπισμό τους: Η Άννα με τις κόρες της Μαργαρίτα και Μαρία-Χριστίνα, και η Ειρήνη με τον Αμεδαίο.
Ο Βασιλιάς Βίκτωρ-Εμμανουήλ είχε αποσυρθεί αλλά δεν είχε παραιτηθεί. Ο διάδοχος Ουμβέρτος ήταν τοποτηρητής του Θρόνου. Τον επόμενο χρόνο θα γινόταν Δημοψήφισμα για το μέλλον της Βασιλείας στην Ιταλία. Το Δημοψήφισμα έγινε στις 2 Ιουνίου 1946 και η Δημοκρατία το κέρδισε με ισχνή και αμφισβητούμενη πλειοψηφία. Ο Ουμβέρτος, που είχε γίνει Βασιλιάς μόλις έναν μήνα πριν, αναγκάστηκε να φύγει και ζήτησε από όλα τα μέλη της οικογενείας των Σαβόια να εγκαταλείψουν την χώρα.
Ο Αίμονε, δούκας της Αόστης. Δείχνει κουρασμένος ο άλλοτε ωραίος πρίγκιπας.Το σημάδι στο κάτω χείλος είναι πραγματικό, στις επίσημες φωτογραφίες το ρετουσάριζαν για να μην φαίνεται. Φωτογραφία από προσωπικά αρχεία.
Ο Αίμονε έφυγε μέσω Βελγίου για την Αργεντινή, όπου θα προσπαθούσε να ξαναρχίσει αυτός και η οικογένειά του μία καινούργια ζωή. Η Ειρήνη βρέθηκε και πάλι μόνη με τον Αμεδαίο στην Ελβετία.
Τα οικονομικά της ήταν άσχημα, η Ιταλική Δημοκρατία είχε δημεύσει την ιδιωτική τους περιουσία, ενώ οι βρετανικές τράπεζες είχαν μπλοκάρει τις εκεί καταθέσεις της. Τον Ιανουάριο του 1948, ο Αίμονε πέθανε από οξύ έμφραγμα, ολομόναχος στο δωμάτιο ενός ταπεινού ξενοδοχείου, στο Μπουένος Άιρες, στα σαράντα οκτώ του χρόνια. Ο Αμεδαίο λέει για τον πατέρα του: «Είχε την ελπίδα ότι θα μπορούσε να ξαναφτιάξει την ζωή του εκεί, δημιουργώντας κάποια επιχείρηση, όμως εγώ δεν πιστεύω ότι διέθετε τον χαρακτήρα που είναι απαραίτητος γι’ αυτό. Ήταν ήδη πεθαμένος μέσα του από τότε που τον υποχρέωσαν να εγκαταλείψει την θέση του στο Ναυτικό. Μας έγραφε συχνά, αλλά μόνο μας έγραφε, δεν μας τηλεφωνούσε, αυτό ήταν κάτι φοβερά ακριβό.
Υποβλήθηκε σε μία εγχείρηση στην ουροδόχο κύστη και η μητέρα μου και εγώ λάβαμε μία κάρτα με την οποία μας διαβεβαίωνε ότι όλα είχαν πάει καλά και ότι μπορούμε να αρχίσουμε να ετοιμάζουμε τις βαλίτσες μας, γιατί θα μας έστελνε τα απαραίτητα χρήματα για να πληρώσουμε τα εισιτήριά μας και να πάμε να τον βρούμε. Την ίδια ημέρα που λάβαμε την κάρτα του, η μητέρα μου άκουσε στο BBC ότι ο σύζυγός της είχε πεθάνει. Ήταν στις 29 Ιανουαρίου 1948. Τον έθαψαν στο κοιμητήριο La Recoleta, στο Μπουένος Άιρες. Εμείς δεν πήγαμε στην κηδεία του. Δεν είχαμε καθόλου χρήματα. Η Ιταλική Δημοκρατία μάς τα είχε δημεύσει όλα, και ζούσαμε στο Νταβός, στην Ελβετία, σε ένα νοικιασμένο σπίτι όπου η μητέρα μου μαγείρευε μόνη της. Φτωχέ μου πατέρα, ποτέ δεν ήταν ένας τυχερός άνθρωπος. Εγώ, πρακτικά δεν τον γνώρισα, και η μητέρα μου, μεταξύ Πολέμου, φυλακής και Αργεντινής, τον έζησε πολύ λίγο αυτά τα οκτώ χρόνια του γάμου τους».
1948, λίγο μετά τον θάνατο του πατέρα του, ο μικρός πρίγκιπας απολαμβάνει το σκι στην Ελβετία όπου ζούσε εξόριστος με την μητέρα του. Η πριγκίπισσα Ειρήνη προσπαθούσε να μην διαταραχθεί με τίποτα η παιδική ξενοιασιά του μοναχογιού της.
Ευχαριστούμε θερμά τον κύριο Παπακωνσταντίνου για την συνεργασία.
Share On Facebook
Tweet It
